Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXVI
zmarłegodożyciawwynikucudu’,żakowećdaninaparafiandlapomocnika
plebana,prowadzącegoszkołęparafialną’[por.Karpluk2001].
Ważnymirozwijającymsiędziałemtematycznymleksykistaropolskiej
byłosłownictwoprawnicze.Dotyczyłoonokilkuzakresów:
1)terminyogólneiprawnopubliczne,np.prawo,zakon,mir,rota,obrzęd,
rząd;władca,władyka,wielkorządca,gospodzin,żupan,starosta,przystaw;
ród,rodzina,siemię,plemię,dzielnica,lud,ziemia,żupa,obcy,opole,powiat,
wiciądz,otrok,smard,niewolnik,woj,rataj,targ,miasto,sioło,wieś,włość,
dań,pobór,poddany,pospólstwo,rozporządzenie,nakaz,urząd,sejm,
uchwała,wietnica,wiec;
2)daninyipowinności,np.stan,stróża,gród,podwoda,przewód,przewóz,
powóz;podworowe,narzaz,łanowe,podymne,poradlne,osep,pogłówne;
godne,poczta,pokłon,pomocne;czestne,poteczne,prawidlne,tresne,
niestanne,bite,chąsiebne,głowa;myto,cło,brona,budne,targowe,czopowe,
achtelowe,butowe;psarskie,bobrowe,sokolne;
3)prawoprywatne,np.małżeństwo,własność,dziedziczenie,wiano,posag,
rękojmia,zastaw,zakład,spadek,dzierżenie,dawność,ślubienie,bliskość,
oprawa,wzdanie,pozbycie,płat,opieka,opiekadlnik,zaręczyny,rękowiny,
dzierżawa,zachodźstwo,imienienieruchome,imienieruchome,najm,
puścizna,dłużebnik,dług,dziewosłęb,sprawca,dożywocie,pożyczka,czeladź,
darowizna,przedaż;
4)prawokarne,np.wina,krzywda,kaźń,pokuta,nawiązka,zemsta,
usilstwo,lico,pokup,klątwa,wyświecenie,wywołanie,gorącyuczynek,uraz,
chromota,rozbój,kradźba,potwarz;
5)prawoprocesowe,np.roki,pozew,zwadźca,świadek,przysięga,powód,
dowód,potyczka,upadwprzysiędze,nagana,swar,jednacz,rotaprzysiężna,
zajazd,ciążenie,grabienie,przewód,wstecz,prawidlnik,sąpierz,przysąd,
wyrok.
Założeniew1364r.przezKazimierzaWielkiegoAkademiiKrakow-
skiejmiałonaceluprzedewszystkimwykształcenierzeszyprawników,
dziękiktórymmiałozostaunormowaneprawojednoczonegopaństwa.
Celzostałosiągnięty,oczymświadczyirozwójinstytucjiprawnych,iroz-
wójjęzykaprawnego–flZachowanezabytkijęzykaprawnegooswoiście
ustrukturyzowanymrepertuarzeelementówgatunkowychobejmują–
zewzględunatematiformęwypowiedzi–czteryrodzajetekstów:teksty
ustawodawcze(statuty),tekstyorzeczeńsądowych(ortylemagdeburskie
orazorzeczeniasądówziemskichigrodzkich),zapiskisądowe(protokoły
posiedzeńsądu),atakżeprzysięgisądowe(roty).Tekstyprawnestanowią
polskąwersjęwzorcaeuropejskiego,bowiemwspólnykodsemiotycz-
nyfunkcjonowałwśredniowieczuponadjęzykamietnicznymi”[Lizisowa
2006,67].