Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
13
l
Przestrzeńmaspołecznycharakterzewzględunainnejeszczekryterium.Lu-
dzieprzyznająprzestrzeniokreśloneznaczenie,określonąwartość.Zazwyczaj
odwołujemysiętudopracF.Znanieckiego,któryzwracałuwagęnato,żeprzestrzeń
jestsytuowanaprzezjednostkiigrupywobrębieuznanegowdanymśrodowiskusyste-
muwartości.Wtensposóbpewienobszarzyskujeokreśloną„treść”społecznąizna-
czenie,ponieważludzieprzywiązujądoniegookreślonewartości.Analizęwartości
przypisywanejprzestrzenizawarłwswoichpracachtakżeA.Wallis.Rozwijałonkon-
cepcjęobszarukulturowego,odnoszącąsiędowybranegofragmentuprzestrzeni,któ-
rydlaswoichużytkownikówstajesięmiejscemszczególnym,określonymprzezroz-
maitewyobrażenia,symbole,postawy(szacunku,czasemobawy).Obszaremkulturo-
wymstająsięprzestrzeniesymboliczne,takiejakświątynie,cmentarze,pomniki,
niektóredzielnice,obszaryzabytkowezwiązanezhistoriązbiorowościiprzecho-
wującejejpamięć.Obszarytepełniąpewnefunkcje,są„sceną”dlaokreślonych
działań,częstotakżezachowaniawichobrębiesąobwarowanesystememnakazów
izakazów,czasembardzorestrykcyjnych.Niektóredziałaniapodejmowanewwyjątko-
woważnymdladanejspołecznościmiejscumogąbyćświętokradztwem,zewzględu
zarównonaobyczaj,jakinaprawo(np.wświątyniczynacmentarzu),winnymprzy-
padkumogąbyćwyrazembrakuszacunkuczyzwyczajnegoniedbalstwa(iwtedysąza-
grożonemniejdotkliwymisankcjami).Oczywiście,znaczenieiwartośćprzypisywane
określonejczęściprzestrzeniczęstozupełnieniewiążąsięzkryteriamiekonomiczny-
mi,choćmożebyćitak,żetensamobszarjestjednocześnieważnyicennyzewzględu
nawartościużytkoweinaznaczeniesymboliczne.(Wallis,1979,s.8–16).J.Wódz
używaokreślenia„przestrzeńprzynależności”naoznaczenieobszaru,zktórymjednostka
czyzbiorowośćczujesięzwiązana,którąpostrzegajako„swoją”(J.Wódz,1989,
s.269).Tuteżpomieścimy„najbardziejemocjonalnepojecieprzestrzeni–ojczyznę”
(Jałowiecki,Szczepański,2002,s.309).Wartość,jakąprzypisujemy„ziemiojczystej”,
bardzotrudnojestprecyzyjnieokreślić.Wtymprzypadkuposługujemysiębardzo
emocjonalnym,symbolicznymjęzykiem,zwłaszczawwarunkachzagrożenianaszejoj-
czyzny,oddzieleniaodniej(emigranci,uchodźcy)czywreszciejejutraty(podbój).
l
Przestrzeńmatakżespołecznycharakter,ponieważmożebyćczyjąśwłasno-
ścią,zgodniezobowiązującymiwdanymspołeczeństwiezasadaminabywaniaisprze-
dawania,posiadania,chronienia.Ponadtomożebyćprzedmiotemzawłaszczenia
wsposóbsymboliczny,takżezgodnyzpewnyminormamizwyczajowymi.(Jałowiecki,
1988,s.9).Wtymsensieprzestrzeńmożebyćpodstawąokreślonychstosunków
społecznych,elementemokreślonychrytuałów(np.zatkniecieflaginaszczyciezdoby-
tejgóryczyoznaczenieswoimimieniemziemi,którązajmujemy).Wartozauważyć,że
praktyczniekażdacześćprzestrzenijestkomuś(jednostce,grupie,instytucji)przypisa-
na.Wskaliświataniemajużwłaściwiemiejsc„niczyich”,awłasnośćpewnychteryto-
riówszczególnych(np.obubiegunów)jestregulowanaprzezmiędzynarodoweukłady.
Oczywiściestopieńkorzystaniazprawwłasnościmożebyćróżny.Wramachprze-
strzeni,którąwładapaństwo,samorządlokalny,gmina,fabryka,jednostkaitp.,obo-
wiązujeściśleokreśloneprawoustalającestopieńowego„władania”.„Własnościowe
mieszkaniespółdzielcze”należydokonkretnejrodzinywinnysposóbniżnp.mieszka-
