Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wprowadzenie
l
Przestrzeńjestspołeczna,ponieważjest„miejscem”.Wtradycjihumanistycz-
nychrefleksjinadnaturąikulturąmiejsceodgrywałoszczególnąrolę;częstobyłatoja-
kaśmitycznakraina,doktórejmożnabyłoodesłaćposzukującegodoskonałościczytel-
nika,byłytopewneidealnekrajobrazy,doskonałemiejscadlaidealnychspołeczności5.
Wpewnym(symbolicznym)sensietakiemiejscawyobrażoneczyudoskonalone
wprzekazietooczywiściepewienrodzajprzestrzenispołecznej.Chodzitujednak
oinnerozumienie„miejsca”–przedewszystkimmiejscastworzonegoczywybranego,
azatemodpowiedniegodlaczłowieka.JakpiszeH.Libura,„wmiejscuskupiająsię
ludzkiedziałaniaiintencje;wszelkiedoświadczeniaznaczącychzdarzeńnaszejegzy-
stencji”.Charakteryzującmiejscenależywyodrębnićtrzypodstawowekomponenty,
którejetworzą:cechyfizyczne,zachodzącąwnichaktywnośćintencjonalnąiwreszcie
znaczeniaprzypisanemiejscu,zakorzenionewcechachfizycznychi(lub)waktywności
ludzkiej.(Libura,1990,s.69–70).Społecznycharakterprzestrzenijesttudeterminowany
przedewszystkimindywidualnąizbiorowąważnościątegookreślonegojejwycinka
(miejsca)–miejscaurodzenia,miejscadorastania,„małejojczyzny”,„domu”,miasta.
Tanadbudowującasięnad„naturą”przestrzeńspołecznaniekonieczniepokrywa
sięzrzeczywistymiwymiaramiswegofizycznegosubstratu.Wistociezawszemamy
doczynieniazwielościąprzestrzenispołecznychwobrębiejednejprzestrzenifizycz-
nej,cojestkonsekwencjąpluralizmuświataspołecznegoico,dodajmy,jesttakżepo-
tencjalnymźródłemkonfliktu.Rozmaitegrupyużytkowującetensamobszarnadają
murozmaiteznaczenia,inaczejpostrzegająhierarchięmiejsc,mająwobectegoobszaru
odmiennezamiary.Najłatwiejtęwielośćdostrzegamywprzypadkuprzestrzenisymbo-
liki.Wystarczyprzypomniećkonfliktywokółsposobutraktowaniaprzestrzeniobozu
zagładyAuschwitz-Birkenau.DlaPolakówczyszerzej,dlaosóbwychowanychwtra-
dycjikatolickiej,ideausytuowaniaklasztorukontemplacyjnegoKarmelitanekwpo-
bliżuterenujednegoznajwiększychcmentarzyXXwiekubyłaoczywista,amodlitwy
zakonnicpożądanymelementemtejprzestrzenisymboliki.ZpunktuwidzeniaŻydów
wmiejscuHolocaustujakiekolwieksymbolereligijne–krzyże,modlitwykatolickie–
sąabsolutnieniedopuszczalne.Jednaktakżewodniesieniudoprzestrzeniprodukcji
możemydostrzecodmienneodniesieniaposzczególnychgrupdotakiejkonkretnej
przestrzeni,naprzykładbankrutującejkopalni.Obszartendlaosóbbezpośrednioznim
związanychtonietylkomiejscepracy,aletakżewpewnymzakresieprzestrzeńsymbo-
liczna(znacząca),natomiastzupełnieinaczejpostrzeganyjestprzeznaprzykładprzed-
stawicieliwładzylokalnejczypotencjalnychnabywców.Podobnieprzestrzeńcentrum
handlowegomożebyćnaprzykładpostrzeganawkategoriach„nowoczesności”,
„światowości”przezjednągrupę,awkategoriachsymbolicznejdegradacji,swoistej
„banalizacji”,przezinną.
Wartowskazaćnapewneistotnekonsekwencjetego,żeprzestrzeńjestwytarzana
(produkowana)przezzbiorowości(społeczeństwa).Przedewszystkimmożnamówić
ostopniowymzanikaniuprzestrzeninaturalnej,anastępnieospecyficeprzestrzeniwy-
5Takiearchetypykulturowemiejscatonaprzykład:„miejscaszczęśliwości”,„miejscarozkoszne”,
Arkadia,WyspySzczęśliwe(Wolicka,1999,s.8).
