Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Człowiekjakoistotawielowymiarowa
23
ryistnieniaczłowiekaicechycharakterystycznejegoegzystencji.Zgodniezustalenia-
minaukhumanistycznychopisujemyczłowiekajakoodrębnąindywidualnośćoswo-
istychcechachbiologicznychipsychicznychorazjakouczestnikatrzechnajważ-
niejszychkontekstówdziałania:życiaspołecznego,kulturyidziałalnościgospo-
darczej.
Określanieczłowiekajakoistotymyślącej,istotyspołecznej,„zwierzęciaspołeczne-
go”czyistotyobdarzonejdusząnieśmiertelną,bywymienićtylkokilkaprzykładów,po-
twierdzająprawdziwośćsformułowanejponaddwieścielattemuprzezDavidaHume’a
tezy:„wszystkienaukisąwistocienaukamioczłowieku”(Hume,1963,t.1,s.5).
Biologicznywymiaristnieniaczłowiekafascynowałprzedstawicieliwielunaukod
wieków.Akcentowanonaprzykładwspólnotęludziiświatazwierzątzamazującist-
niejącegranice.Jednocześniejednakprzezcałyczasrozwojurefleksjinadświatem
przyrodyiświatemkulturypojawiałysiękoncepcjeprzeciwne,radykalnieoddzielające
człowiekaodjego„bracimniejszych”4.Zpunktuwidzenianaszychrozważańw„biolo-
gicznej”charakterystyceczłowiekanajistotniejszejestzwrócenieuwaginastopieńjego
dostosowaniadootoczenia.JakpiszeB.Suchodolski,człowiekwyróżniasiętym,że
jestwłaściwiebezbronnywobecnaturalnegootoczenia,brakmuszczególnegowyposa-
żeniabiologicznego(specjalistycznychsprawności)przydatnegowkonkretnychwa-
runkach,cowięcej,trudnobyłobywskazaćowo„idealneśrodowisko”,najbardziejdla
człowiekaodpowiednie.Czyjesttosłabośćgatunkowahomosapiens,czy–przeciwnie
–siła?Topytaniepodejmowalifilozofowie,pokazującznaczenierozumu,któryztej
wadybrakuwyspecjalizowaniapozwala,popierwsze,uczynićzaletęuniwersalności,
podrugiezaśstwarzaćsobieświatodpowiedniodopotrzeb.(Suchodolski,1974,
s.40–41).Człowiekjestwstaniezamieszkiwaćobszaryobardzoróżnorodnychce-
chach,toteżjakojedynygatunekpotrafiodnaleźćswojemiejscepraktyczniewszędzie,
wkażdychwarunkachgeograficznych.
Tenpodstawowywyróżniksytuacjiczłowieka,który,inaczejniżprzedstawiciele
innychgatunkówdzielącychznimtęsamąprzestrzeńfizyczną,przekształca,przebu-
dowuje,urządzaswójświat,możnazawrzećwprzeciwstawieniużyciawśrodowisku
zamkniętym(innegatunki)życiuwśrodowiskuotwartym(człowiek)5.Człowiekjest
takżejedynąistotążyjącą(przynajmniejwświetledziśposiadanejprzeznaswiedzy
oświecie),któraodczuwai–coistotniejsze–rozwijaimodyfikujeniezwykleróżno-
rodnyzestawpotrzeb.Wynikatobezpośredniozwielowymiarowościgatunkuhomo
sapiens,atakżezjegouczestniczeniawrozmaitychprocesach,relacjachspołecznych,
zpodporządkowanianakazomizakazomspołecznym.
Socjobiologicznekoncepcjeczłowiekaopierająsięnatezie,żespołecznezachowa-
niaczłowieka,elementykultury,instytucjetworzonedlazaspokajaniapotrzebcałości
4Takżeidziśtoczysięowadyskusja,nawetnietylkonałamachczasopismnaukowych.Wartoprzy-
toczyćinteresującyspórosenspojęcia„człowiek”toczonyprzezantropologaisocjologa[Bielicki,2002
(wypowiedźantropologa)iKozłowski,2002(socjolog)].
5Podziałnaśrodowiskootwarteizamkniętejestpewnymuproszczeniem,jednakdobrzeoddaje
podstawowąróżnicęwsposobiefunkcjonowaniaczłowiekaiinnychgatunkówzwierzątwśrodowisku.
