Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
1.Podmiotywytwarzaniaprzestrzenispołecznej
społecznychwywodząsięzbiologicznejnaturyczłowieka.Jaktwierdzinp.Morris,
niektórespołecznezachowaniaczłowiekawykazująbardzodużepodobieństwodoza-
chowańzwierząt(Morris,2000).Skłaniatobadaczydoszukaniaanalogiirównież
wkwestiiprzyczyntychzachowań.Abyzatemzrozumiećpewnezachowaniaczłowie-
ka,należysięgnąćdobadańporównawczychzeświatemzwierząt.Oczywiściekultura
maznacznywpływnazachowanialudzi,ale–jaktwierdząsocjobiologowie–„dzie-
dzicznieuwarunkowanecechyzachowańspołecznychczłowiekanakładająramy,któ-
rychniemożebezkarnieprzekraczaćżadnakultura”.(Urbanek,1984,s.165).Rozwa-
żająckonsekwencjeprzyjęciatezy,wedługktórejspołecznezachowanieczłowiekajest
silnieuzależnioneodjegogenetycznieuwarunkowanej„natury”,należyzwrócićuwa-
gęzwłaszczanadwatakietypyuwarunkowań:dążeniedoustaleniaiutrwaleniahierar-
chiiwramachgrupyorazdążeniedozdobyciaiochronyswojegoterytorium.Hierar-
chiaoznaczastałyporządekrólipozycjiwdanejzbiorowości.Ludzkiespołecznościsą
znaczniebardziejrozwarstwionewporównaniuzespołecznościamizwierzęcymi.
Utrzymanieporządkuhierarchicznegowiążesięzzachowaniamidominującymiosób
zajmującychwysokiepozycjeizachowaniamiuległymipozostałych,atakżezezjawi-
skaminietolerancji,dyskryminacji,naznaczaniaspołecznego.Towarzyszytemuczęsto
agresja,manipulowanie,określonekulturowosposobyoznaczaniaswojej(domi-
nującej)pozycjiinarzucaniainnymzajęciamiejscapodrzędnegoiwymaganiaokazy-
waniauległości.Wróżnychkulturachstosujesiętucałyrepertuarśrodków6,łącznie
zokreślaniemiwymuszaniemdystansuprzestrzennego,przyznawaniemprawado
pewnychobszarów,miejsc.Hierarchicznośćwiążesięzatembezpośredniozesposo-
bemużytkowaniaiorganizowaniaprzestrzeni.Drugaistotnacechagatunkuhomosa-
piensto,jakpiszeP.L.vandenBerghe,wysokipoziomterytorializmu7,itonakażdym
poziomieżyciaspołecznego.Oznaczato,żeodjednostki,przezróżnetypygrup,społecz-
nościażponarody,państwa,anawetzbiorowościponadnarodowezawszepojawiasię
problem„swojego”terytorium,koniecznośćjegościsłegowytyczenia,oddzielenia
iochrony.Podejmujesięzatemwielerozmaitychdziałańmającychnaceluzaznaczenie
iczasemuzasadnienieswoichprawdodanegomiejsca,atakżeobronętychpraw.
Oczywiście,możnawykazywaćzwiązkirelacjiczłowiekazprzestrzeniąodwołując
siędoinnychelementówbiologicznejnaturyczłowieka(np.altruizmuczyagresji),
jednak,jaksięwydaje,zasadniczeznaczeniedlaodnoszeniasiędoprzestrzeniifunk-
cjonowaniawjejramachmajądwaspośródtypówuwarunkowańwymienionychpowy-
żej.Jakoistotabiologicznaczłowiekosiągaoptimumswojegorozwoju–organizmdo-
skonalefunkcjonujący–wodpowiednichwarunkach,wktórychpotrzebybiologiczne
mogązostaćwpełni(aprzynajmniejwznacznymzakresie)zaspokojone.Jakmożna
6NaprzykładwswoichpamiętnikachPuI,ostatnicesarz,wspominaozabronionejwszystkiminnym
próczcesarzatkaninieokolorze„cesarskiejpurpury”,atakżeinnychwyjątkowychoznakachstatusucesa-
rza,których„zawłaszczenie”przezosobynieuprawnionewiązałosięczęstozwysokąkarą.(PuI,1990).
7„Terytorializmoznaczabronienieterenuostosunkowostałychgranicachprzedzajęciemi/lubuży-
waniemgoprzezosobnikidanegogatunku[...].Nieobjawiamterytorializmu,gdyusiłujęprzegonićsójki
zmojegoogrodu.Natomiastjestemterytorialny,kiedydokładamstarań,bypodomuiogrodzieniełaziły
midziecisąsiadów”(Berghevanden,1991,s.103–104).
