Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
UpadekCesarstwaZachodniorzymskiego(w476r.n.e.)zakończyłepokęsta-
rożytną,dającpoczątekśredniowieczu.Najazdybarbarzyńców(m.in.Wandalów,
Hunów,Wizygotów,Ostrogotów)wViVIw.naEuropęPołudniowąiZachodnią
doprowadziłydoupadkumiasteuropejskich.Zniszczeniuuległyzagospodarowanie
miast,ichbazaekonomiczna,częstorównieżludność.Nowepaństwabarbarzyńców
niebyływstaniewytworzyćwarunkówumożliwiającychichpowtórnyrozwój(Re-
gulski,1986).Uogólniającmożnateżstwierdzić,żenazachodzieEuropynastąpiła
równieżprymitywizacjasztukibudowlanej-barbaryzacjasztukiantycznej.
Dużeznaczeniedlarozwojumiasteuropejskichiurbanistykiśredniowiecznej
miałokresodXIw.Ztamtegoczasupochodzązalążkiprawaiustrojumiejskiego.
Przekształcaniewnoweformyorganizacyjno-prawnewsiimiasteczeknastępowało
wtrybietzw.lokacji.Zwykleposzczególnelokacjedokonywałysięwedługpewne-
gowzorcowego,wypracowanegowjakimśinnymmiejscumodelu.Przykładowo
wPolsceodXIIIdoXVIIIw.stosowanoprawozachodniewróżnychwersjach,
onazwachzazwyczajwziętychodmiasta,zktóregojeskopiowano.Najczęściej
stosowanewPolscebyłoprawomagdeburskie
6
orazjegoodmiany:prawocheł-
mińskie,prawośredzkie,prawopoznańskie.
Średniowiecznemiastapowstawałyzregułyzupełnieodnowa,naresztkach
układuantycznego,zazwyczajwzdłuższlakówhandlowychlubwpobliżujużist-
niejącychmiastwczesnośredniowiecznych.Lokacjanaprawiezachodnimzreguły
byłapołączonazwytyczeniemregularnejzabudowyiprzydziałemjednakowych
obszarowodziałekbudowlanych.Wwiększościmiastukształtowałsięprzestrzenny
modelzcentralniepołożonymczworobocznymrynkiemisiatkąprostopadłychdo
siebieulic,zktórychgłówneprowadziłydobramwmurzeopasującymmiasto.Na
lubprzyrynkumieściłsięratuszibudowletargowe(waga,kramy,jatki,sukiennice
itp.),wsąsiedztwierynkugłównykościół(fara).Wokółrynkuiwzdłużulicdoniego
dochodzącychbudowanokilkupiętrowebudynkimieszczańskieorazczeladników
cechowych.Zwyklelokalneprzepisyregulowałyszerokośćdziałek,wysokośćbu-
dynków,liczbępięteriokien.Przebiegmurów,zewzględunaoptymalnąrelację
powierzchnimiastadoobwodumurów,miałzregułycharakterowalnylubzbliżony
dokoła.Pozamuramiznajdowałysięzwykledrewnianepodgrodzia,cmentarze,
przytułki,szpitale,niektóreklasztory.Lokacjamiastapozaefektamiarchitektonicz-
no-budowlanymimiałarównieżinnekonsekwencje.Miastalokowanenaprawie
magdeburskimposiadaływłasnewładze:dziedzicznegowójtaiławęmiejską,tj.
kilkuosobowyzespółpełniącyfunkcjęsądumiejskiego.Wyrokisąduwykonywano
przypręgierzu.Oboksądupojawiałasięzczasemradamiejskazburmistrzemna
czele.Wójtbyłwmieścieprzedstawicielemwłaścicielamiastaizarządzałmiastem
6PrawomagdeburskiezostałowprowadzoneporazpierwszynaobecnymterytoriumPolskina
DolnymŚląsku:wZłotoryi(w1211r.),LwówkuŚląskim(1217r.),ŚrodzieŚląskiej(przed1235r.),
Wrocławiu(1242r.),anastępniewSzczecinie(w1243r.),PoznaniuiGłogowie(1253r.),Bytomiu
(1254r.),KrakowieiWodzisławiuŚląskim(1257r.).
22
