Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wjegoimieniu,sprawującrównieżsądywedługsurowegoprawamagdeburskie-
go.Miastabyływspomaganeulgamicelnymiorazprzywilejamiekonomicznymi,
zktórychnajbardziejpożądanebyłoprawoskładu-zobowiązująceprzejezdnych
kupcówdozatrzymaniasięwmieścieiwystawieniawiezionegotowarunasprzedaż.
PierwszezwartekoncepcjeplanistycznedotyczącemiastpojawiłysięwXVw.
jakojedenzprzejawówmyślirenesansu.Koncepcjemiastidealnych,zapewniają-
cychswoimmieszkańcomzarównolepszeniżdotychczaswarunkiżycia,jakteż
lepszypoziomobronności,skutkowałyznacznymprzekształceniemwielumiast-
szczególnieweWłoszech:Rzym,Florencja,Urbino(Gorzym-Wilkowski,2006,
s.35).Nowożytnemiastaokresurenesansuibarokunawiązywałydoantycznych
koncepcjiurbanistycznychmiastidealnychwedługPlatona,Arystotelesaczy
Witruwiusza.Dlategomiastaprojektowanonaplanieidealniesymetrycznym.
Jegopięknomiałobyćsynonimemfunkcjonalności,którejniestetyniespełniał,
ponieważniemiałaonawielewspólnegozestrukturąkształtowanąprzezbieżące
potrzebyżyciamiejskiego.Jegowszystkiebudynkimająklasyczneelementy-ar-
kadyorazkolumnady.ModelowymprzykłademmiastaidealnegoweWłoszech
jestPalmanova(rys.1.5)iSabbioneta,ChauxweFrancji,MannheimiKarlsruhe
wNiemczech,BriellewHolandii,wPolsceZamość.Wepocebaroku(poł.XVI-
poł.XVIIw.)architekturaprzybierałastylistykędekoracyjną,opartąnazałożeniach
pałacowo-parkowych.PrzykłademurbanistykitegookresujestWersal-kompleks
pałacowo-parkowypodParyżem-czywzorowanynafrancuskimWersaluba-
rokowyPałacZimowywPetersburgu.Polskimprzykłademtegotypurezydencji
królewskiejjestWilanówzXVIIw.
PrzełomXVIIIiXIXw.przyniósłdynamicznezmianywrozwojumiastzwią-
zanezrewolucjąprzemysłową.Pojawiającysięwmiastachprzemysłstworzył
nowe,dotychczasniewystępująceokoliczności,stającsiępodstawowąfunkcją
omiastotwórczymcharakterze.Przemysłstworzyłbazęekonomicznądlarozwoju
miast,stanowiącistotęjegoegzystencji.Powstawaływięckolejnenowezakłady
przemysłowe,którymtowarzyszyłyosiedlarobotnicze.Wobowiązującejwówczas
liberalnejdoktrynieekonomicznejwolnyrozwójgospodarczyniebyłograniczany
przezwładze,czegokonsekwencjąbyłonazbytswobodnekształtowanieprzestrzeni
miasta.Powodowałotokonfliktyprzestrzennepomiędzyfunkcjami,ograniczanie
przestrzenipublicznej.Ztegowzględuwkrajachwysokouprzemysłowionych
pojawiałysiępierwszeaktyprawneregulującesprawykomunalne(ulice,wodo-
ciągi,zieleńpublicznaitp.).Przesłankąbyływzględyspołeczne(tworzenienowych
miejskicharteriikomunikacyjnych,komunikacjapubliczna)czybezpieczeństwa
(pożary,katastrofybudowlane,zarazy).Najbardziejspektakularnymprzykładem
przekształceństrukturymiastajestprzebudowaParyżawedługplanufrancuskiego
urbanistyGeorgesaHaussmanna(wlatach1852-1870).ÓwczesnyParyżmiałjesz-
czeplanurbanistycznytypowydlamiastśredniowiecznych.IdeąHaussmannabyło
przekształceniemiastawnowoczesnąmetropolię.Nieobyłosiętobezznacznego
23
