Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.1.Przesłankirozwojugospodarczegowśredniowieczu
35
sięnaprzestrzeniachcałejEurazjiipółnocnejAfryki.DopierowXIstuleciu
nastąpiłwEuropiewzrostliczbyludności,trwającydopoczątkówXIVw.,ana
innychobszarachnawetdłużej.Głównympowodemtego,żeliczbaludności
EuropyZachodniejmiędzy1200r.i1450r.niezmieniłasię(około60mln),była
epidemiadżumy,którawpołowieXIVw.zabiła,wedługniektórychszacunków,
prawiepołowęmieszkańcówStaregoKontynentu
10.Zpewnościądemograficzna
stagnacjaspowodowanazaraząprzyspieszyłakryzyspóźnośredniowiecznej
gospodarki.
Wsumieokoło1500r.nanaszymglobieżyłoprawie440mlnludzi,ztym,że
wsamejAzjiponad280mln(czyliokoło65%),wEuropie(wrazzziemiamirosyj-
skimi)–blisko90mln,wAfryce–niecałe50mlninapozostałychkontynentach
–około20mln
11.W1000r.światowyPKBwynosiłmniejniż120mlddol.(osile
nabywczejz1990r.),alew1500r.jużblisko250mlddol.(więcwciągupołowy
tyciącleciapodwoiłsię).Azjawytwarzałaprawie65%światowegoPKB,Europa
–niecałe25%,Afryka–7%iresztaglobu–3,5%.Najednegomieszkańcaświata
w1500r.przypadałookoło565dol.;najwięcejwEuropieZachodniej–niecałe
800dol.
12Powolnywzrostliczbyludnościświatadoprowadziłwwieluregionach
nietylkodozwiększeniadochodunajednegomieszkańca,lecztakżedopodwyższenia
standardużycia,gdyżziemiastawałasięłatwiejdostępna
13.
Trudnościzeznalezieniemodpowiedniejformułyujmującejcałokształtsto-
sunkówgospodarczo-społecznychodupadkusystemuniewolnictwaażdopełnego
ukształtowaniasięsystemukapitalistycznego,wynikajązokreślenia,cobyłobazą
społeczeństwafeudalnego:czybyłaniąziemia,czymożegrupaosobowa
14.Oba
teczynnikidecydowałyostosunkachfeudalnychwposzczególnychregio-
nach.RozkwitgospodarczywśredniowieczuwEuropieprzypadłnaXI–XIIw.,
awChinachnawiekiwcześniejsze.Wzrostgospodarczynabierałtempa,co
pozwoliłonaredukcjękosztówwymianyorazukształtowaniesięspecjalizacji
produkcji.Odbudowanezostałyfundamentyeuropejskiejgospodarki.Europa
przygotowywałasiędopodbojuświata.
Niedosprawdzeniajestdzisiaj,naileśredniowiecznifeudałowiepozostawali
podwpływemmyśliekonomicznejwspółczesnychimpisarzyifilozofów.Już
wpoczątkachCesarstwaRzymskiegopopularnastałasięliteraturarolnicza.
NajbardziejradykalnymautorembyłKolumella(Iw.n.e.),którywtraktacie
Orolnictwiepisał,żejestto,,jedynyuczciwyigodnyczłowiekawolnegosposób
10Więcejnatematkwestiidemograficznychwśredniowieczuzob.S.InglotHistoriaspołeczna
igospodarczaśredniowiecza,Wrocław1949,s.102i264;D.C.North,R.P.ThomasTheRiseofthe
WesternWorld.ANewEconomicHistory,Cambridge1973,s.45;B.ZientaraHistoriapowszechna
średniowiecza,Warszawa1968,s.390.
11ObliczonenapodstawieA.MaddisonTheWorldEconomy:AMillennialPerspective,OECD,
Paris2002,s.241.
12Ibidem,s.261,263–264.
13D.C.North,R.P.Thomasop.cit.,s.88–89;A.Maddisonop.cit.,s.6.
14M.Blochop.cit.,s.639.