Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rodzajgramatyczny
25
e)zaimkomkto(-ś,-kolwiek,nikt)ico(-ś,-kolwiek,nic),przyczym:ktojestrodzaju
męskiego,co–nijakiego,np.Ktoprzyszedł?Cospadło?
Rodzajmęskożywotnyimęskoosobowy
Rodzajmęskożywotnyjestfunkcjonalny,borealizujezasadęekonomiczności,likwidując
końcówkitam,gdziesąonezbędne;dlarzeczownikównieżywotnychrozróżnieniefunkcji
SUBIEKT/OBIEKTwynikabowiemzichznaczenia.Weźmytakiprzykład:
Janeklubidomek.
Zewzględunarelacjęjednostronną(domekniemauczuć)jedynądopuszczalnąinterpre-
tacjąjest:Janek=SUB,domek=OB,boewentualne:*DomeklubiJankajestmożliwetylko
jakoukontekstowionametafora.
Natomiastrelacja*Janeklubipiesekjestmożliwawobiestrony,więctutajmusibyćroz-
różnieniemiędzysubiektemaobiektem:Janeklubipieskalubteż:Jankalubipiesek.
Janek
relacja
jednostronna
relacja
dwustronna
domek
piesek
B=M
B≠M
zatem:
B=D
Rys.3.Opracowaniewłasne
Rodzajmęskoosobowyjestkulturowy,cooznacza,żejestfenomenempozasystemowym,
możliwymdowyjaśnieniatylkowodniesieniudotradycjiikulturyutrwalonychwjęzyko-
wymobrazieświata:
•niemalregularnaopozycjaformmęskoosobowychiniemęskoosobowychwystępuje
tylkowformachliczbymnogiejczasownikówwczasieprzeszłym,np.:poszli–poszły,
widzieli–widziały,choćfunkcjonująformymęskoosobowedlagrup,wktórychniema
mężczyzny:EwaiBurekposzlidoparku;
•dlarzeczownikówwystępujetylkowmianownikuibiernikul.mn.,przyczymzneutra-
lizowanesąwskazanianarelacjeskładniowepostulowaneprzezopozycjężywotności–
nieżywotnościwliczbiepojedynczej(M.=SUB,B.=OB,np.:psazaatakowałkot–wia-
domo,ktokogo;psyzaatakowałykoty–niewiadomo,ktokogo);
•dlarzeczownikówmiękkotematowychopozycjamęskoosobowościwmianownikujest
zneutralizowana:notariuszejakscenariusze,lekarzejakkałamarze;
•istniejąosobyrodzajumęskiegoniemającerodzajumęskoosobowegowmianowniku,
np.:bandziory,zbiry,draby,chamy(choćwl.mn.B.=D.bandziorów,zbirów,drabów,
chamów);
