Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
–zanikiwokalizacjajerów.Odkońcowegookresujęzykapsł.jerybyływy-
mawianeniejednakowowkażdejpozycji.Wyróżniasiępozycjęsłabąimoc-
ną,cooznaczasięwsposóbnastępujący:
∩
b,
ъ–jerysłabe,
∩
°
b
,
ъ
°
–jerymocne.
Jerybyłysłabewwygłosiewyrazuiwsylabiepoprzedzającejzgłoskęzpełną
samogłoską(takżezsonantem)lubzjeremwpozycjimocnej.Jerbyłmocny
tylkowsylabieprzedzgłoskązjeremsłabym.Jeśliwwyrazieznajdowałosię
więcejsylabjerowych,towówczasjerwpozycjinieparzystej,liczącodkoń-
cawyrazu,jestjeremsłabym,natomiastjerwpozycjiparzystejjestjerem
mocnym,np.syn
ъ,k
∩
ъto,t
∩
ъ,b
∩
brati,v
∩
∩
ъ,ot
ъ,d
∩
°
b
n
b,s
∩
ъ
°
n
∩
ъ,s
ъn
∩
ъ
°
m
∩
ъ,ot
°
b
c
∩
b,
k
ъniź
∩
∩
bnik
∩
ъ,s
ъ
°
b
∩
brati,m
∩
ъnog
ъ.
∩
Jerysłabestopniowozanikały,copotwierdzająjużzabytkiscs.:mnogъ<mъnogъ,
kto<kъto,mnć<mbnć,natomiastjerymocnewokalizowałysię,tzn.przechodziły
wpełnesamogłoski–b>e,ъ>o:tembnica<tbmbnica,śedъ<śbdъ,naćętokъ
<naćętъkъ(zob.s.42in.).
PółsamogłoskiъibistniałyzapewnenacałymobszarzesłowiańskimwIXw.Po
tymokresiewewszystkichjęzykachsłowiańskichprzeszłyoneradykalnezmiany.
Mogłysięwzajemniewymieniać,przechodzićwpełnesamogłoski(o,e,y,i)lub
zanikać.
Wjęzykupolskimobajerymocnezwokalizowałysięwe,ztymżeepochodzące
zbmiękczyłopoprzedzającąspółgłoskę,np.*pbsъ>pies,*vbsb>wieś,natomiaste
pochodzącezъniepowodowałopalatalizacji,np.*sъnъ>sen,*dъxъ>dech.
Przyjmujesię,żewwiększościjęzykówsłowiańskichzmianyjerowedokony-
wałysięwczasieodXdokońcaXIIw.Miałyoneistotneznaczeniedladalszego
rozwojusystemufonologicznegoimorfologicznego(zob.s.43in.)
–upodobnieniejerów:ъ>b,b>ъ.Wniektórychwyrazachjerydostosowywały
siędoartykulacjisąsiadującychsamogłosek,tj.ъprzedsylabązsamogłoską
przedniązmieniałsięwbiodwrotnie,bprzedsylabązsamogłoskątylnąprze-
chodziłwъ,np.dbvć<*dъvć,vъdova<*vbdova;
–jerywsąsiedztwiej:
jb-(wnagłosie)>ji->i-:*jbgra>*jigra>igra>pol.gra;*jbźe>*jiźe
>iźe>pol.iż(e);bj>ij,ъj>yj;*gostbje>*gostije,*pbjo
˛>pijo
˛
;
novъjb
>novyjb;jъ>jb:*krajъ>krajb(zob.s.43);
e)oddziaływaniejnainnesąsiedniesamogłoski,np.psł.jć>ja:*ćmb,*ćstъ
>*jćmb,*jćsti>scs.jamb,jasti;jo>je:*poljo>polje>scs.pol,e;
f)sonanty.Głoskitepełniłyfunkcjęzgłoskotwórczą,tzn.byłyośrodkiemsylaby,
np.b
°
rzo,ć,
ŕtъ,s
°
lnbce,m
°
lviti,v
°
l,ga.Uważasię,żeistniejącewjęzykupsł.iscs.
°
odmiankitwardeimiękkieuległyzmieszaniuizredukowaniudoartykulacji
twardej(zob.s.35).Dawnesonantyzachowałysiędodzisiaj,choćniewe
wszystkichwypadkach,wjęzykuczeskimisłowackim;
g)rozwójnagłosowychgrup*ort-,*olt-(literatjesttusymbolemjakiejkolwiek
spółgłoski).Prasłowiańskiepołączeniaoriolwnagłosieprzedspółgłoskądały
wdialekciepołudniowymprzestawkę(metatezę)iwzdłużeniesamogłoski,tzn.
*ort->rat-,*olt->lat-,np.*ordlo>ralo,*orsti>rasti,*olkati>lakati,*olkъtb
>lakъtb.Różnierozwinęłysiętegrupywpóźniejszychjęzykachwschodnio-
izachodniosłowiańskich.Ichrozwójzależałodintonacji:podintonacjąakutową
31
