Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zwalaćpowinnapasjęimitatorską,bypodążyćwstronęhelleń-
skichideałóworazprzebudowaćżycieartystyczneispołeczne.
Humboldtzatem,coprawdawinnymsensie,niżuczyniłto
Winckelmann,leczwsposóbniemniejkategoryczny,określił
stosunekwspółczesnościdominionychzdarzeńzhistoriiGre-
kówiRzymianmianemmiernikadojrzałościipoziomurozwo-
ju,osiągniętegoprzezspołeczeństwo:
[…]miernikiemdlanarodówwspółczesnychjestichzrozumienie
antyku,jeżelizaśjednakowooceniająoneGrekówiRzymianczy
wręczustawiająichwodwrotnymstosunkuniżnależy,wówczas
onesametakżerozmijająsięzwyznaczonymtylkoimcelem.Sko-
robowiemantycznyznaczyidealny,Rzymianiemająwtymudział
najwyżejwtakiejmierze,wjakiejniemożliwościąjestodróżnićich
odGreków39.
Humboldtdoceniagreckąnaturę,któraswobodnieiwnatu-
ralnysposóbłączyłapierwiastekboskizziemskim(wczympo-
dążazaWinckelmannem),leczjednocześniekładzienaciskna
wspólnotowyiogólnospołecznycharaktergreckichdzieł,które
oceniajakoosiągnięciacałegonarodu,niezaśposzczególnych
jednostek.Wtensposóbmodelżycia,stworzonyprzezGreków,
jawimusięjakowzorzecidealnegozrównoważeniapotrzebpo-
jedynczegoczłowieka.Takiego,którypragniewyrażaćswąnie-
powtarzalnośćwzgodziezwymogamiżyciawspołeczeństwie
irealizujewłasne,jednostkowezamierzenia,nierezygnując
wszakżezradościtrwaniawgrupieiwspólnegomierzeniasię
zprzeszkodami.
TrafnymuzupełnieniemuwagHumboldtamogąbyćprze-
konaniaJohannaGottfriedaHerdera,wyrażonewMyślachofi-
lozofiidziejów(IdeenzurPhilosophiederGeschichtederMen-
schheit(1784-91)),żegreckahistoriajestwartabadanianie
tylkozewzględunaniezwykłewalorywychowawcze,któreów
doskonałyludzawarłwswoichdziejach,leczzwłaszczadlatego
39Ibidem,s.125.
33
