Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Grzecznośćjęzykowa,grzecznośćniejęzykowa
15
odbierajewsposóbglobalny–oczekujezgodnościsłówi„czynów”.
Jeślicoinnegomówiąsłowa,acoinnego„mówi”ciało
10orazsposób
wypowiadaniasłów,odbiorcastajesięwtedypodejrzliwy–zaczynawe-
ryfikowaćtreśćkomunikatugrzecznościowego.Spowodowanieprzez
nadawcętakiejpostawyodbiorcy(będącejzłamaniemetykisłowa)czy-
niproceskomunikacjinieskutecznym.
Zachowaniagrzecznościoweniepodlegająbowiemweryfi-
kacjianiprawdziwościowej,aniniepowinnypodlegaćweryfikacji
zewzględunaszczerośćmówiącego
11.KiedymówięPrzepraszam,
tojesttoużycieperformatywne(stanowiące)języka
12–odbiorca
niemożeanipotwierdzićjegoprawdziwości(mówiącPrawdąjest,
żeprzepraszasz),anijejzaprzeczyć(mówiącNieprawdąjest,żeprzepra-
szasz).Niepowinienteżmiećpowodudozastanawianiasięlubwer-
balizowaniatreściwrodzaju:Przepraszasz,iwidzę/czuję/wiem,żerobisz
toszczerzebądźPrzepraszasz,alewidzę/czuję/wiem,żerobisztonieszczerze.
Jeżelijednaktakczyni,toznaczy,żeaktprzeprosinniezostałsfor-
mułowanyskutecznie–byćmożewłaśniezpowodurozbieżności
międzysłowema„czynem”.
2.1.2.Niejęzykowezachowaniagrzecznościowemogąteżbyć
substytutemzachowańjęzykowych.Dziejesiętaknaogółztrzech
powodów:albosytuacjauniemożliwiakontaktsłowny,albonadawca
zaabsorbowanyjestinnączynnością,alborelacjemiędzypartnerami
komunikacjisąnatylezażyłe,żesłowamogłybyzakłócićwięźemocjo-
nalną(wbliskichkontaktachzachowanianiewerbalnebywająwalory-
zowanejakobardziejintymneniżsłowa).
2.1.2.1.Zsytuacjąuniemożliwiającągrzecznościowykontakt
słownymamydoczynieniamiędzyinnymiwtedy,gdypartnerówko-
10OgólnieomowieciałatraktujeksiążkaA.Pease’aJęzykciała.Jakczytaćmyśli
ludzizichgestów,przeł.E.Wiekiera,Kraków1993.Okulturowychuwarunkowaniach
komunikowanianiewerbalnego–artykułB.Traciewicz,Wybraneaspektykulturowego
zróżnicowaniajęzykakomunikowanianiewerbalnego,w:Językwkomunikacji,t.2,red.G.Ha-
brajska,Łódź2001,s.79–85.
11Stanowiskowtejsprawiesformułowałamwczęściwstępnejprzywołanejpracy
Polskagrzecznośćjęzykowa.
12Performatywy(wopozycjidokonstatacji)rozumiemzgodniezklasycznymuję-
ciemJ.L.Austina.Zob.tegożautoraMówienieipoznawanie.Rozprawyiwykładyfilozoficzne,
przeł.B.Chwedeńczuk,Warszawa1993,rozdz.Jakdziałaćsłowami,s.545–708.
