Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WpracachKamińskiegomożnaodczytaćbolesnądlacałegonarodupamięćjegocierpień,praktykzakorzenionychwdoświadczeniuhistorycznym,któreniosły
zesobąobrazyterroru,dominacjiioporu.Niemasięzatemcodziwić,żedokonałonsurowejocenypolskiegospołeczeństwa,upominającsięzarazemoto,jakich
zasadnależybronić,azjakiminależywalczyćwinteresiewolnościiżycia.
Jednązplagpolskiegożycia–sątłumyotaczającychnasblagierów,ludzirzucającychsłowanawiatr,niesłownych.Sącałeśrodowiska,wktórychczłowieksięczujetak,jakbysięznajdowałwśródsłynnych
kiplingowskichmałp,bandar-logów,istot,które,wypowiedziawszyjakieśtwierdzenielubzapewnienie–jużwkilkachwilpotemzapominająonimipostępująwbrewniemu52.
Pedagogzachęcałswoimipoglądamidorefleksyjnegoanalizowaniaważnychteoriiczydoorganizowaniamyśleniademokratycznegowpraktyce,takbystałosię
onomyśląhumanistyczną,unikającąwdrażaniawzoruczyschematubezodniesieniagodolosówwychowankówiwychowawców,doichprywatnychiuspołecznionych
sposobówrozumieniaświata.
Rozumiejąc,żewychowanie„samowsobie”,jakoczynnośćautonomiczna,wgruncierzeczystajesięwzmacnianiemidozorem–pedagogikaspołecznapowinna
szczególnąwagęprzywiązywaćdoprocesuwychowawczegojakododatkowegoefektuorganizowania,reorganizowania,aktywizowaniaiulepszaniainstytucji,
placówek,urządzeńskupiającychdzieciimłodzież,dorosłychiosobystarsze.Możewłaśniedlategojegopoglądynarolęprocesówuspołecznianiaedukacjiszkolnej
odegrałytakważąrolęwichponadczasowymodczytaniu.ZdaniemA.Kamińskiegoharcerstwojestgenialnymśrodowiskiemdlawłaściwegowychowaniaspołeczno-
moralnego.Toonodysponujeswoistąmetodąkształceniacharakterów,jakapowinnabyćstosowanawatmosferzebraterstwaisamowychowania.Wtejwielkiejgrze
najwyższąstawkąjestkształtowaniecharakterukażdegojejuczestnika,bowychowanieharcerskiebyłodlaniegowychowaniemprzezdziałanieiwdziałaniu.
Zpolskądemokracjąpodwudziestupięciulatachtransformacjinadaljestbardzoźle,szczególniewodniesieniudoedukacji,aletakżewzakresiepostawPolaków
wobectegoustroju.Świadcząotymwynikibadańpoziomudemokracjiwróżnychkrajachświata.Poziomdemokracjimierzysięmetodątzw.barometrudemokracji,
doktóregowykorzystujesięstowskaźnikówobejmującychstopieńprzestrzeganiatrzechzasaddemokracji:wolności,równościikontroli.Bierzesiętupoduwagę
międzyinnymiróżnicewudzialeobywateliwżyciupolitycznym,przejrzystościdziałańwładz,wolnościachosobistychczyzdolnościachdowdrażaniadecyzji
demokratycznych,wprzestrzeganiuprawa,partycypacjiobywateliwstanowieniuprawa,reprezentatywności,politycznejrywalizacji,kontroliprzemocyitp.Takie
badaniaprowadząnaukowcyzUniwersytetuwZurychuiOśrodkaBadawczegoNaukSpołecznychwBerlinie.
Wświetlediagnozy,którajestprowadzonacodziesięćlat,aostatniaobejmowałaporównaniepoziomudemokracjiwlatach1995–2005,okazałosię,żePolska
plasujesięniemalnasamymkońcu,gdyżwśródtrzydziestudemokracjiświatazajmujedwudziesteósmemiejsce53.ZanamisąjużtylkoRPAiKostaryka.Najlepszym
krajempodtymwzględemokazujesięDania,aponiejFinlandiaiBelgia.Zaskakującejestto,żenaszczycienieznalazłasięSzwajcaria,gdziechybajednaknajlepiej
sąpielęgnowanetradycjedemokracjibezpośredniej.Zajęławtymrankingudopieroczternastemiejsce,tracącswojąwcześniejszą,dziewiątąpozycję,którązdobyła
w1995roku.Wprawdziewwysokimstopniuprzestrzeganesątuprawawolnościoweobywateli,którychcechujezdolnośćdokonkurowania,demokratycznysposób
sprawowaniawładzyjestzaśwzorcowy,tojednakgorzejjestzkontroląprzemocy,transparentnościąfinansowaniadziałalnościpartiipolitycznychipartycypacją
obywateliwdziałalnościpolitycznej.Ci,którzywłączająsięwpolitykę,rekrutująsięspośródosóbwykształconych,starszychwiekiemisątoprzeważniemężczyźni.
JakwykazałyinnebadaniaEuropeanSocialSurveyw2007roku,wciągudwóchlatspadławnaszymkrajuaktywnośćspołeczna,obywatelskaz23,2do14,2
procent,colokowałonasnaprzedostatnimmiejscuwśródwszystkichpaństwUE54.Wrazzzanikaniemprocesuuspołecznieniaoświatyodnotowanoutratętakichcech
społeczeństwaobywatelskiego,jakaktywizacjaspołecznościlokalnych,powstawanienowychorganizacjipozarządowych,angażowaniesięosóbwdziałalność
społeczną,podejmowaniewspółpracyiotwartośćnaproblemyinnychludzi,podpisywaniepetycjiczyapeliprzezobywatelipoczuwającychsiędotroskiodobro
wspólne.ZdaniempolitologaMirosławaKarwata:
WPolsceuprawiasięcoś,cojestkompletnymprzeciwieństwemspołeczeństwaobywatelskiego,tzn.modelatomizacjispołecznej,prymitywnegobodźcowania.Życiepolitycznewzorowanejestnaschematach
oddziaływaniaskomercjalizowanejkulturymasowej,zwłaszczaświatareklamy.Czyliwidowiskogoniwidowisko,najważniejszesąefekciarskie,spektakularnezagrania55.
Edukacjawnaszymkrajuwrazzrozwiązaniamisystemowymiwcałejoświaciesprzyjajedyniedeklarowaniuipozorowaniudemokracji.Wolimyjednakbiernie
przyglądaćsiędestrukcjipolitykiimnożącymsiędeklaracjom,niżaktywniejąstanowićidoskonalić56.
WjednymzwywiadówKarlaHvižďalyprofesorsocjologiipolitycznejnaUniwersyteciewTrieście–VáclavBĕlohradskýodniósłsiędokryzysudemokracji
wrozwiniętychgospodarczopaństwach,stwierdzając:
Żywy„demos”wyznaczaumiejętnośćprzemienieniakrytycznejideinaspołecznąenergię–nademonstrację,czynnyopórialternatywnyprogrampolityczny.Wspołeczeństwiepostmodernistycznymstary
europejskidemoswprocesiefragmentacjiiproliferacjilokalnychtożsamościprzetworzyłnajakąśsieć,którejoczkasąwprawdzieuplecionenawielesposobów,aleniepowstajetużadne„żądanie
nauniwersalneprzedstawicielstwo”,żadne„myjesteśmyludźmiichcemyinnejwładzy”.„UALISTA”–taksiękiedyśmówiłona„intelektualistębezintelektu”.ACZYMJESTDEMOKRACJABEZ
„DEMOS”?Tylko„kracją”,tylkowładzą,któraniepotrzebujeżadnejlegitymizacji,nikogoniereprezentujeiniestarasię,bykogokolwiekreprezentować,tojesttylkofirma,któratroszczysięowzrost
ekonomiczny.[...]W„kracji”bez„demos”mediamajątylkojednozadanie:zapewnić,bysięniktniepytał,czywzrostekonomicznymajakikolwieksens57.
Demokracjawymagaspołecznejipolitycznejdojrzałościodkażdegoobywatela,toteżniezmiernieważnejestprzygotowywaniegojużodnajmłodszychlat
doodpowiedzialnegowyboruwartościipodejmowaniazgodnieznimidecyzji.Koniecznejestwzmacnianieosobistychkompetencjidzieciimłodzieży,rozpoznawanie
irozwijanieichzainteresowań,bytowarzyszyłotemudoskonalenietakichcechspołecznych,jakzdolnośćdobezpośredniejkomunikacji,dialogu,doautentycznych
więzikoleżeństwa,przyjaźniimiłościorazdoodpowiedzialności.Każdeśrodowiskowychowawczepowinnowćwiczaćmłodepokoleniewdemokracji,dożycia
wspołeczeństwieotwartym,gdzieedukacjastawałabysięprocesemistnieniaczłowieka.Harcerstwojestpierwszymlaboratoriumbezpośredniejdemokracji,już
wdrużyniezuchówdzieciuczestnicząbowiemwkręgurady58,awdrużynachharcerskichistarszoharcerskichsamorządnośćstajesięnietylkoformą,aleimetodą
samowychowawczą.Abywesprzećteprocesywdrużynachharcerskich,napisałemiopublikowałemprzedlatyporadnikidladrużynowych,wktórychwykorzystałem
wiedzęzpsychologiispołecznejiteoriiwychowania59.Zawarłemwnichzarównoćwiczeniaaktywizujące,gryinarzędziadiagnostyczne,jakipedagogiczneanalizy
specyfikiharcerskichoddziaływańpośrednichwprocesiewychowania.
