Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
MikołajŁosski-Historiafilozofiirosyjskiej
nanaukęprawoznawstwaipokrewnychdziedzinwUniwersytecieLipskim.
NatymuniwersytecieRadiszczewspędziłsześćlat.Zapoznałsięze
społecznymiifilozoficznyminaukamiRousseau,Locke)a,Montesquieu,
Helvetiusa,LeibnizaiHerdera.Radiszczewwystępowałprzeciwkoauto-
kracji,aprawopańszczyźnianewywoływałojegogniew.Swojepoglądy
RadiszczewbardzojasnoprzedstawiłwksiążcePodróżzPetersburgado
Moskwy,zaktórązostałzesłanynaSyberię.
KsiążkaRadiszczewaOczełowiekie,ojegosmiertnostiibiessmierti
maznaczeniefilozoficzne.Książkaskładasięzczterechczęści.Wpierw-
szychdwóchczęściachautorprzedstawiaswojematerialistycznepoglądy
nanieśmiertelnośćistarasięwykazać,żematerialistycznezasadywtakiej
samejmierzeodnosząsiędoprocesówduchowych,wjakiejżycieducho-
wezależyodciała.WtrzeciejiczwartejczęściswegodziełaRadiszczew
zbijatetwierdzeniaimówi,żenienależynżwięcejjużwątpić,żedusza
wczłowiekuniejestbytemsamymzsiebie,różnymodcielesnościżOna
takaijestwsamejrzeczy:proste,nierozciągliwe,nierozdzielnecentrum
wszystkichuczućimyśli».Jeśliniebędzietakiegocentrum,nżczłowiek
wjednejchwiliniebędziewiedziałczyjesttymsamym,kimbyłprzed
chwilą.Niebędziedzisiajtym,kimbyłwczoraj».Człowiekniemógłby
naniwspominać,aniporównywać,anirozsądzać»
5.
Radiszczewgłosił,żeHelvetiusmiałrację,gdysprowadzałcałepozna-
niedodoświadczeniazmysłowego,nżbowiemgdyjakiśprzedmiotstoi
przedmoimioczyma,każdeokopostrzegagowszczególnysposób.Jeśli
zamknąćjednooko,todrugimwidziszcałyprzedmiotniepodzielnie.Jeśli
otworzyćdrugieokoizamknąćpierwsze,torównieżwidziszcałyprzed-
miot.Wynikastąd,żekażdeokoodbieraszczególnewrażenieodjednego
przedmiotu.Jeślijednakpatrzęnaprzedmiotobydwomaoczyma,tocho-
ciażodczuciamoichoczusądwa,wduszyodczuciejestjedno.Stądwynika,
żeodczuciaoczuniesąodczuciamiduszy,bowiemwoczachsądwaod-
czucia,awduszyjedno».Wpodobnysposób,kiedynżwidzędzwonisłyszę
jegodźwięk,otrzymujędwapojęcia,obrazuidźwięku,ijawyczuwam,
wyczuwam,żedzwonmamateriętwardąoprzeciągłymdźwięku».To
oznacza,żemamtrzyróżnenodczucia».Tymniemniejnbudujęjedno
pojęcieimówiąc«dzwon»,zamykamwnimwszystkietrzy»(366)
6.
5A.N.Radiszczew,Izbrannyjefiłosofskijesoczynienija,Moskwa1949,s.359;por.I.
Łapszyn,FiłosofijaRadiszczewa,Moskwa1922.
6Tuidalejcyfryarabskiewskazująnanumeracjęstronic,acyfryrzymskienakolejne
tomy.Skrótynt.»ins.»zostająopuszczone.
