Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
FILOZOFIAXIXWIEKU
Jednakżewtakimwnioskujesttylkopółprawdy.Bardzowielkaczęśćzagadnień
dziśaktualnychbyłapostawionajużprzedwięcejniżdwomatysiącamilat.Stuleciaprzy-
nosiłyturaczejnowerozwiązanianiżzagadnienia.Którezaśzodwiecznychzagadnień
byłyrozważane,tozależałoodjednostekiichzainteresowań,atakżeodpotrzebspołecz-
nych.Jednostkidokonywaływyboruzagadnień,arozwiązującjeposwojemujwpły-
wałynadalszeichdzieje.Toteżbyłyczynnikiemrozwojufilozofiiwniemniejszym
stopniuniżzagadnienia.
Przytymniewszyscyfilozofowiezaczynaliodzagadnień;niezawszebyłotak,że
najpierwbyłyzagadnienia,apotemteoriewymyślonedlaichrozwiązania.Wielufilozo-
fówzaczynałoodrazuodpewnychteorii,koncepcji,pomysłów,twierdzeń,przekonań,
pewnejwizjiświataczyżycia.Zagadnieniawyłaniałysiędlanichwtórnie.Wieluteż
przekazałopotomnościniezagadnienia,leczuformowanekoncepcje.
Rzadkozaśkiedyfilozofiastaławobectyluzagadnieńnaraz,cowówczas,koło
roku1830.JeszczenieprzebrzmiałyzagadnieniaracjonalistycznejfilozofiiXVIIiem-
pirystycznejXVIIIw.,jeszczewracałyzagadnieniamistykówizagadnieniaRousseau,
ajużnoweprzynieśliKantiHegel,ideologowieiradykałowiefilozoficzni.Którezaś
znichzostałypodjęte,tozależałoodczynnychwówczasfilozofów.Amimoprzemia-
ny,jakanastąpiłapojegośmierci,nieporównanienajwiększąsiłępociągającąmiał
nadalHegel:toon,przynajmniejnaprzeciągjednegopokolenia,wpłynąłnadobór
zagadnień.
Zależniodniegowswychzagadnieniachbylinietylkowiernihegliści.Aletaksa-
moprzeciwnicyHegla.Oniteżnawiązywalidojegowszechobejmującegosystemu,któ-
rybyłidealistyczny,uniwersalistyczny,abstrakcyjny,intelektualistyczny,konstrukcyjny.
NawiązałdońFeuerbach,potemMarksiEngels:walczączjegoidealizmemstworzyli
nowymaterializm.NawiązałteżdoHeglaStirner;aleniegodzącsięzjegouniwersali-
zmemusiłowałbudowaćfilozofięniezależnejjednostki.NawiązałteżKierkegaard;ale
nieznoszącfilozofiiabstrakcyjnej,zainicjowałfilozofiękonkretnejegzystencji.New-
manniewielewiedziałoHeglu,któregonieznosił,ależyłwpodobnejatmosferzeinte-
lektualizmuiwopozycjidoHeglarozwinąłfilozofięwiary.CousinprzejmowałsięHe-
glem,aletakżeiinnymiprądamijinatymtlepowstałajegofilozofiaeklektyczna.
Comte,azaśwsystemieHeglaczyCousinaraziłakonstrukcyjność,iabyjejuniknąć,
rozwinąłsystemopartynapozytywnychfaktach;niemniejbyłtoteżsystem,inawet
wnimmożnabydostrzecwpływyheglizmu.Taktedyróżneteoriewytworzoneokoło
1830r.miałypodobnypunktwyjścia.Alerozeszłysięwróżnychkierunkach.
Byliwszakżenaówczasfilozofowie,którychnawetpunktwyjściabyłinny:donich
należałprzedewszystkimJ.St.Mill.Byłobcyheglizmowiiwszelkimsystemom;nawią-
załdotradycjiempiryzmu.
Wnastępnympokoleniu,koło1860r.,innejużzagadnieniawzięłygórę.Niece-
nionojużHegla,małyoddźwiękmiałKierkegaardczyStirner.NaplacupozostaliMill
iComte.Ichpozytywistycznewidzenieświatastałosięterazpunktemwyjścia,jakprzed
ichpokoleniembyłnimsystemHegla.Aleznówwróżnychjednostkachprzełamałosię
