Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
FILOZOFIAXIXWIEKU
13
wróżnysposóbiwywołałoróżnezagadnienia:Spenceruzgadniałjezteoriąewolucji,
LangezKantem,Machnajegopodłożubudowałteorięnaukprzyrodniczych,aTaine
jnaukhumanistycznych.
Gdyzaśkoło1880r.dorosłotrzeciepokolenie,tojednijegoprzedstawicieleroz-
wijalijeszczezagadnieniafilozofiipozytywistycznej,inninatomiastprzeszlidonowych
zagadnieńizaczęlirozważać,cowtejfilozofiibyłoniezadowalającego:Boutroux
iPoincarébadalitowteoriiprzyrodoznawstwa,Diltheywhumanistyce,Brentano
wteoriipoznania,Nietzschewteoriikultury.
TakirozwójzagadnieńXIXstuleciabyłwrównymstopniuzależnyodwewnętrz-
nejlogikizagadnień,jakodindywidualnościfilozofówiodwarunkówspołecznychtej
epoki.
10.F
AZYROZWOJU
.Jeślipominąćlata1800–1830,omówionejużwpoprzednim
tomie,iuwzględniaćtylkopozostałączęśćXIXstulecia,aletętraktowaćjakojeden
okres,tojeszczemożnainależywydzielićwnimtrzyfazy.
Pierwszafaza,obejmującaśrodekstulecia(1830–1860),możesięwydawać
niewyraźnajeszczeiprzejściowa,byłajednakwłaśnienajpłodniejszainajbardziejobfi-
tującawkoncepcjefilozoficzne.ToonawydaławeFrancjipozytywizmComte,a,wAn-
gliinowyempiryzmMilla.WniejpowstałmaterializmdialektycznyMarksaiEngelsa.
PoglądamiprzezniąwydanymiżyłypotemnastępnepokoleniaXIXw.,rozwijającje
irozpowszechniając.
Cowięcej,fazatawswejżywotnościiwielostronnościwydałapomysły
,któremia-
łydojrzećdopierowdalszejprzyszłości;wiekXIXzużytkowaćichjeszczeniechciałlub
nieumiał,przyjęłysiędopierowXXw.Byłymiędzynimipomysłyzdziedzinylogiki,
usiłującejeszczeuściślićnajściślejsząznaukfilozoficznych;wowymwłaśnieczasiepo-
wstałypoczątkilogikimatematycznejwAngliiuDeMorganaiBoole,aoraznoweidee
logiczneBolzanazPragi.WtedyzrodziłasięwRosjijuBielińskiego,Czernyszewskie-
go,Dobrolubowajnowa,realistycznaispołecznakoncepcjaestetyki.Aletakżepowsta-
ływówczaspomysłydotycząceczłowiekaijegostosunkudoBogaiświata,któreznacz-
niepóźniejznalazłyliczniejszekołazwolenników:byłytozwłaszczate,którewyszłyod
AnglikówCarlyle,aikardynałaNewmanaorazodDuńczykaKierkegaarda.
Drugafazastulecia(1860–1880)byłajużwposiadaniufilozofiiocharakterze
ustalonym,mianowiciefilozofiipozytywnej,itęrozwijałasystematycznieiszczegóło-
wo.Tamtafazakładłafundamenty,tajużwznosiłamury.Wmyślswejdoktrynyusiło-
wałaprzeprowadzićcoś,comożnanazwaćparcelacjąfilozofii:chciaławyodrębnićzjej
zakresutedziały,którebymogłystaćsięnaukamispecjalnymi,empirycznymiiprzyrod-
niczymi.Byłobowiemprzekonaniemtychfilozofówpozytywnych,żenaukirozwinąsię
pomyślniej,gdybędąuprawianeniezależnieodfilozofii.
Większośćówczesnychfilozofówiszerokiemasyinteligencjibyłyzadowolone
zfilozofiipozytywnej;widziaływniejnawetkresrozwojuumysłowegoludzkości,
szczytmożliwościnaukowych.Jednakżeuniektórychzwolennikówpozytywizmu
