Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
FAZAPIERWSZA:1830–1860
telektem.Zarównointelekt,jakuczuciawytwarzająfikcje:fikcjewytworzoneprzez
uczuciastanowiąmitologię,awytworzoneprzezintelektmetafizykę.Mitologiaimeta-
fizykakolejnowładałyludzkościąidopieropowyzwoleniusięodnichmogłaonawejść
wdalsząfazęrozwoju.Umożliwiłato,wedleComte,a,dopierofilozofiapozytywna,
wolnawreszcieodmitologiiimetafizyki.Stwierdzaonatylkofakty,nietłumaczącich
aniprzezduchy,aniprzezabstrakcje.Stanowi,wedleComte,a,fazęrozwojunajwyższą
iostateczną.PozytywistatenmyślałwięcpodobniejakmetafizykHegel,któryrównież
wewłasnejdoktryniewidziałostatni,najwyższyszczebelrozwojumyśliludzkiej.
Comtekładłnacisknato,żeludzkośćprzechodziprzeztrzyfazy,alewgruncie
rzeczyfazadrugamałosiędlańróżniłaodpierwszejiłączniezniąprzeciwstawiałasię
faziepozytywnej:obiebyłyfazamizłudzeńwprzeciwstawieniudofazypozytywnego
poznania.„Fazapośrednia”jpisałj„znaczniewięcejzbliżasiędopoprzedniejniżdo
następnej”;„metafizykajestwgruncierzeczypewnegorodzajuteologią”.Miałnawetdo
niejjeszczemniejsympatiiniżdoteologii:tabowiemmożebyćprzynajmniejkonse-
kwentnąwiarą,tamtazaśjestzawszeniekonsekwentnąfilozofią.
3.S
TWIERDZANIEIPRZEWIDYWANIEFAKTÓW
.Jedynąrzecządostępnądlaumysłu
sąfakty.Naczelnymprawidłemnaukijest:niewypowiadaćtwierdzeńinnych,jaktylko
opartenatakimczyinnymfakcie.Ostrzefilozofiipozytywnejzwróconebyłoprzeciw
wszelkimpróbomwykraczaniapozafakty,wszczególnościprzeciwdoszukiwaniusiędla
faktówprzyczynleżącychpozafaktami.
Jednakżezadanienaukinieograniczasiędorejestrowaniafaktów;jesttojedynie
materiałdodalszychposzukiwań.Właściwymzaśzadaniemnaukijestopracowaniete-
gomateriałuiustaleniestałychzwiązkówmiędzyfaktami:inaczejmówiąc,ustalenie
praw.Towykonalnezadaniepowinnownaucezająćmiejsceniewykonalnych,jakieso-
biedotądstawiała,azwłaszczamiejscedoszukiwaniasięprzyczyn.Należywszakżepa-
miętać,żeprawaniesąniczyminnym,jaktylkostałymizwiązkami.Bądźzwiązkamipo-
dobieństwa,bądźteżnastępstwa.
Napodstawieznajomościprawrządzącychfaktaminaukamożeprzewidywać
dalszefakty.Savoirpourprévoir,zdobywaćwiedzę,abymócprzewidywać;tobyłaformu-
łaComte,a.Przyczymprzewidywanierozumiałszeroko:jakoustalaniefaktównietyl-
koprzyszłych,aletakżenieznanychobecnych,anawetprzeszłych.
Prawdziwanaukabudujetedynadoświadczeniach.Nieskładasięjednakżezsa-
mychdoświadczeń.Przeciwnie,dążydotego,bystałysięzbędne.Wyprzedzajeizastę-
pujeprzezprzewidywania.DlategoComtebyłprzeciwnikiemempiryzmu,jeżeliprzez
„empiryzm”rozumiećograniczanienaukidosamegotylkozbieraniadoświadczeń.„Czy-
styempiryzmjestbezpłodny”jmówił.Twierdziłnawet,żeprawdziwafilozofiapozy-
tywnajestwgruncierzeczyrówniedalekaodempiryzmu,jakodmisty-
cyzmu:powinnakroczyćmiędzytymidwomajrówniezgubnymi,jakmniemałj
bezdrożami.Przybadaniufaktówuczonyniemożesięzachowywaćcałkowiciebiernie.
Jużchoćbytylkodlatego,żeistniejenieskończonaróżnorodnośćfaktówiżedlaoriento-
