Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
COMTEIPOZYTYWIZM
29
nia,konstrukcyjnyisystematyczny,dogmatyczny,uniwersalistycznyireformatorski.
Uderzającejest,żetenpozytywistamiałArystotelesa,św.TomaszaiKartezjuszazanaj-
większychfilozofów,aCondillacapotępiał.Oczywiście,wśródkonstruktorówsyste-
mówzpierwszejpołowyXIXw.miałmiejsceodrębne,wyróżniałagodbałośćofakty,
naturalizm,relatywizm,praktycyzm.Alemimoteróżnice,taksamojakonizdążał
dowszechogarniającegosystemu,mającegoująćcałąprawdęiszybkozbawićludzkość.
Wyszedłzminimalizmu,aleskończyłnamaksymalizmie.Jegopunktwyjściabyłpozy-
tywny,aleaspiracjejegobyłypodobnedoaspiracyjwielkichsystemówXIXw.Oneto
czyniły,żesięodpozytywizmuzbiegiemlatstaleoddalał.
COMTEAHEGEL.Uchodzilizawszezaprzeciwieństwojtenskrajnyminimalista,
atamtenskrajnymaksymalistajidopieropóźnozauważono,jakwieleichjednakłą-
czy:obajdążylidosyntezy,obaj,choćbylirelatywistami,stworzyliabsolutnesystemy,
obajkładlinajwiększynacisknazjawiskaspołeczne;obajdoszliwpolitycedokonserwa-
tyzmu;obajwyobrażalisobie,żeświatrozwijasięwtrójrytmie;obajbyliprzekonani,iż
tworząostatniąepokędziejów.
DZIAŁANIE.NiemniejComteprzyczyniłsiędotego,żewfilozofiiXIXw.zapano-
wałpozytywizm:poprowadziłumysływkierunku,któregosamtylkoczęściowo
przestrzegał.Zapewne,jaktopowiedziałJ.St.Mill,pozytywizmbyłwłasnościąnie
Comte,a,leczstulecia.Różnimyślicielezbliżenidopozytywizmu,jakSpencerlub
Buckle,zaprzeczali,jakobyzawdzięczalicokolwiekComte,owi.
WczesnąfilozofięComte,arozpowszechniłwAngliiMill,którywszakżebył
samoryginalnymmyślicielemirozpowszechniającjądałjejodrębnezabarwienie.Gdy
wdrugiejpołowiewiekupozytywizmrozszedłsiępocałejEuropieistałsiępanującym
prądem,miałwsobiebodajwięcejzMilla,Buckle,aiSpenceraniżzComte,a.
WłaściwąswąszkołęComtepozostawiłweFrancji.Tamzaśnawetpozostawił
ażdwieszkoły.JednatrzymałasięwiernieKursu,apóźniejszepoglądyComte,aodrzu-
całajakosprzeniewierzeniesięwłasnymhasłom.NaczelejejstałE.Littré.Byładość
bliskaruchowiwszczętemuprzezMilla.Stanowiławfilozofiifrancuskiejodłamskraj-
nieminimalistyczny.OddziałałanawybitneumysłyzpołowyXIXstulecia,jakRenan
lubTaine,napełniłatychfilozofównieufnościądofilozofii.
DruganatomiastszkołaComte,auznawałazaprawdęwszystko,cokolwiekonkie-
dykolwiekpowiedział.NaczelejejstałP.Laffitte.Ionatakżenazywałasiebiepozy-
tywizmem,choćodtamtegobardzobyłaróżna.Wmyślostatnichdążeńmistrzabyła
więcejgminąreligijnąniższkołąfilozoficzną.Głosiłareligijny„kultLudzkości”.Jej
uczestnicyuważaliLittrégoza„wrogamistrza”,pismaComte,aczytalijakBiblię,uwa-
żalizaświętokradztwozaprzeczaćjakiemukolwiekjegopoglądowi,czciligonietylko
„jakofilozofa,przywódcęszkołypozytywnej,aleteżjakotwórcęreligiipowszechnej
ipierwszegokapłanaludzkości”.Gminyjejikościoły,któreutworzyłysięgłówniewe
FrancjiiAnglii,dotrwałydoobecnychczasów.NaterenieStanówZjednoczonychsku-
