Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
J.ST.MILLIEMPIRYZM
33
znaniadozjawisk;zHartleyemiPriestleyemjasocjacjonizm.Wszystkotoprzezpo-
średnictwo„radykałówfilozoficznych”.Wyszedłzichśrodowiskairozwinąłideepsy-
chologiczneJamesaMilla,etyczneBenthama,ekonomiczneRicarda;stałsięichspadko-
biercąinajdojrzalszymmyślicielemichgrona.
Wpracachswychkorzystałrównieżzbadańuczonychnienależącychdoprądu
empirystycznego.WszczególnościkorzystałzpodjętychwAngliizajegożyciastudiów
nadmetodologią,teoriąihistoriąnaukprzyrodniczych.Autoraminajważniejszych
znichbyli:astronomSirJ.Herschel(DiscourseontheStudyofNaturalPhilosophy
z1830r.)iW.Whewell(HistoryoftheInductiveSciencesz1837r.).
Pisarzówkontynentuznałwięcej,niżtobyłodotąduAnglikówwzwyczaju.Oso-
biściezetknąłsięzSaint-Simonem.PrzedewszystkimzaśstudiowałComte,a.Poglądom
jegopoświęciłspecjalnąksiążkęA.ComteandPositivismz1865r.;dokonałponiekądze-
spoleniaangielskiegoempiryzmuzkontynentalnympozytywizmem.Dzieliłoich
wprawdzieto,żepodstawęwiedzyMillwidziałwfaktachwewnętrznych,podczasgdy
tamtenwzewnętrznych,żebudowałnapsychologiiiteoriipoznania,któretamtenod-
rzucał;alezbliżałichkultfaktówiniechęćdometafizyki,aprioryzmuiirracjonalizmu.
Mill,tolerancyjnyiumiarkowany,liczyłsięrównieżzpoglądamiobozówprze-
ciwnych.DyskutowałnawetzpoetąS.T.Coleridge,em,najbardziejidealistycznymiro-
mantycznymwśródmyślicieliangielskichpierwszejpołowyXIXstulecia.Byłsztanda-
rowymempirystąXIXw.,aleempirystąkompromisowym.
ŻYCIEJohnaStuartaMilla(1806–1873)zostałoopisaneprzezniegosamegowAu-
tobiografiiz1873r.Wychowawcąjegoinauczycielembyłojciec,JamesMill;wycho-
waniejegobyłoeksperymentem,zmierzałodotego,bychłopcawychowaćnafilozofa,
empirykailiberała.Jużw16rokużyciaczytałLocke,a,Berkeleya,Hume,a,Helvetiusa,
Reidairękopisyfilozoficzneojca.W21rokuprzeszedłkryzyspsychiczny,okresznie-
chęceniadopracyidopoglądów,wjakichbyłwychowany.Kryzystenprzezwyciężył,ale
zarazemprzezwyciężyłsweczystointelektualistycznewychowanie,pozwoliłrozwinąć
sięemocjonalnymczynnikomumysłu.Czynnikiteiusposobieniełagodneażyczliwe
dlaidejiludzi,jakiecechowałoMilla,uczyniły,żepuścizna„radykalizmufilozoficzne-
go”utraciłauniegoswąpierwotnąostrośćisurowość.ŻyciesweMillspędziłnapracy
pisarskiej,aletakżenadziałalnościpolitycznejwsłużbieliberalizmu.Byłuczonympry-
watnym,niezwiązanymzeszkołamiakademickimi.Przezparędziesiątkówlatmiał
wswychrękachsprawypraktyczneipolitycznenajbardziejodpowiedzialne:jakourzęd-
nik,apóźniejszefIndiaHouse,centralnegozarząduIndii.Wlatach1865–1868był
członkiemparlamentu.Byłnietylkojednymznajciekawszychumysłówswegostulecia,
aletakżejednymznajrzetelniejszychcharakterów;był„świętymracjonalizmu”,jakgo
nazwałGladstone.
PISMA.Najobszerniejszeinajważniejszesądwa:ASystemofLogicz1843r.oraz
ExaminationofSirWilliamHamilton’sPhilosophyz1865r.Pierwsząksiążkępomyślał
