Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
FAZAPIERWSZA:1830–1860
ki,wszelkiegopoznaniaabsolutulub,jaksięwyrażał,bytu„nieuwarunkowanego”(un-
conditioned).Wkażdymrazieniepoznajemytakiegobyturozumem;jeśligopoznajemy,
totylkoprzezwiarę.IostateczniewfilozofiiHamiltonazjejfenomenalizmemiaprio-
ryzmembyłowięcejkantyzmuniżfilozofiizdrowegorozsądku.Byłwrogiemniemiec-
kiejfilozofiipokantowskiej,alezwolennikiemKantowskiej.Byłjejzwolennikiemwla-
tach,gdynakontynencie,aprzedewszystkimwsamychNiemczech,zwolenników
straciła.IspórMillazHamiltonembyłsporemempiryzmunietylezdogmatyzmem
zdrowegorozsądku,ilezkrytycyzmemKantowskim.Tobyłydwawielkieobozyfilozo-
ficzne,któreokoło1839r.ipotemprzezparędziesięcioleciwalczyłyzesobąwAnglii
opierwszemiejsce.
PrzezdośćdługiczasHamiltonmiałprzewagę.Rozgłosuzyskałjeszczeprzedob-
jęciemkatedryjartykułamiw„EdinburghReview”.Potemwlatachswejdziałalności
akademickiejnicnieogłaszał(dopieropojegośmierciuczniowieopublikowalijegoWy-
kładyologiceimetafizyce,1859,w4tomach);mimotooddziałał.Tenjasnymyślicielinie-
zwykłyjaknaangielskiestosunkierudytapociągnąłzasobąwiększośćwspółczesnych.
Wlatach1830–1860głoszonaprzezeńfilozofiaszkocko-kantowskabyławAngliiprą-
dempanującym.Dopierowsiódmymlatdziesiątkuzostałazaatakowana,itoodrazu
zdwustron:przezempirystówiprzezmetafizycznychidealistów,którzysięwówczas
niespodziewaniepojawiliwAnglii.Wtymsamymroku1865wystąpiliprzeciwfilozofii
Hamiltona:empirystaMilliheglistaStirling.Itobyłjejkoniec.Śladyjejjednakże
pozostałyipotemwfilozofiiangielskiej:zniejSpencerczerpałswójagnostycyzm,
awpoczątkuXXw.dozasadzdrowegorozsądkuwróciłnowyangielskirealizm.
3.InnyjeszczeprądodgrywałwAngliipewnąrolęokoło1830r.,gdyMilliHa-
miltonwystępowalizeswymiteoriami:miałamianowiciezwolennikówrównieżteoria
metafizyczna,irracjonalistyczna,romantyczna.Byłafilozoficznymwyrazemroman-
tyzmu,azasilałasięzeźródełromantycznejfilozofiiniemieckiej.Reprezentowanabyła
zwłaszczaprzezCarlyle,aiS.T.Coleridge,a.Wfilozofiinieznalazławiększegood-
dźwięku:miałagoraczejwliteraturze.Millrozprawiłsięzniąwpismachzlatmłodych
ipóźniejjużniewracałdotejteorii,takbardzomudalekiej.
POPRZEDNICY.J.St.Millnależałdodługiejliniiangielskichmyślicieli,głoszących
empirystycznąteoriępoznania,asocjacjonistycznąpsychologię,utylitarystycznąetykę.
Tainenapisałonim,żebył„ostatnimwszereguwielkichludzi,złożonymzBacona,
Hobbesa,Newtona,Locke,a,Hume,aiHerschla”.
Dokładniejbiorąc,łączyłogozBaconemdążeniedooparcianaukiwyłączniena
faktach,doulepszeniaindukcji,douprawianianaukidlacelównietylkoteoretycznych,
aleipraktycznych;zHobbesemjnominalistycznerozumieniepojęć,atomistycznero-
zumieniezjawiskpsychicznych,subiektywistycznerozumieniepostrzegania,utylitary-
stycznerozumienieetyki,stosowaniemetodnaukowychdozagadnieńspołecznych;
zBerkeleyemjzaprzeczanieistnieniuprzedstawieńogólnych;zLockiemiHume,em
jwysunięcienapierwszyplanpierwiastkazmysłowegowpoznaniuiograniczeniepo-
