Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AndrzejaBielskiegoiWiesławaKamińskiego12,który
mimowielubrakówzawieraznaczniewięcejszczegółów
niżcytowaneopracowaniaTadeuszaPiecha.
WpierwszychtrzechtomachHistoriinaukipolskiej
podredakcjąBogdanaSuchodolskiegofragmentydo-
tyczącehistoriifizykiwPolscesąwyjątkowoogólnikowe,
szczątkoweiopuszczająwieleważnychwątków.Dopiero
wtomieIVzostałoopublikowanedosyćobszerneopra-
cowanieKrzysztofaSzymborskiegodotycząceokresu
1863–1918.13
Istniejąponadtoopracowaniadotyczącehistorii
fizykiwwybranychpolskichuczelniachlubośrodkach,
atakżehistoriiniektórychdyscyplinfizycznychupra-
wianychwPolsce14,jakrównieżdużaliczbaartykułów
biograficznych,opublikowanychwniskonakładowym
periodykuUPostępyFizyki”.15Teostatniesąprzeważnie
tekstamiocharakterzewspomnieniowymikronikarskim.
Trzebapodkreślić,żegranicenaukfizycznychniesą
ostrozarysowane.Istniejewzajemneprzenikaniesię
tychnaukzpozostałyminaukamiścisłymi:astronomią,
chemią,matematyką,mechaniką,aostatniotakże
znaukamibiologicznymi.Takbyłorównieżdawniej.
NaprzełomieXIXiXXstuleciacieplik,wrazzinnymi
Unieważkimifluidami”,byłbadanyzarównoprzezfizy-
ków,jakichemików.Przykładowowpodręczniku
chemii16JędrzejaŚniadeckiegoaż48stronzajmuje
omówienieświatła,cieplikaielektryczności.Statyczne
skroplenieskładnikówpowietrzaosiągnęliwUniwersy-
tecieJagiellońskimfizykZygmuntFlorentyWróblewski
ichemikKarolOlszewski.Promieniotwórczośćodkryta
wkońcuXIXwiekubyłabadanaprzezfizykóworaz
chemikówipodejmowanonawetpróbyustaleniajakiejś
liniipodziałumiędzynimi.Propozycja,któradziś
12A.Bielski,W.A.Kamiński,Wkładfizykówpolskichdofizykiświa-
towej,[w:]Wkładosiągnięćpolskiejnaukiitechnikidodziedzictwa
światowego,red.IrenaStasiewicz-Jasiukowa,WydawnictwoWAM,
Kraków2009,s.77–96.
13K.Szymborski,Fizyka,[w:]HistoriaNaukiPolskiej,t.IV1863–1918,
red.ZofiaSkubała-Tokarska,Ossolineum,Wrocław–Warszawa–Kraków–
Gdańsk–Łódź1987,s.70–102;wstępnawersjategoopracowania
zostałaopublikowanawcześniej:K.Szymborski,Dziejepolskichbadań
wdziedziniefizykiwlatach1860–1918,[w:]StudiaiMateriałyzDziejów
NaukiPolskiej,seriaC,zeszyt22,PWN,Warszawa1978,s.33–78.
14I.Stroński,Szkichistorycznypolskichbadańzzakresunukleoniki
wlatach1896–1939/45,[w:]StudiapoświęconeMariiSkłodowskiej-Curie
iMarianowiSmoluchowskiemu,red.ArminTeske,Ossolineum,Wrocław–
Warszawa–Kraków1968,s.86–132;M.Suffczyński,Fizykateoretyczna,
[w:]Historianaukipolskiej.WiekXX,Naukiścisłe,ZeszytPierwszy,IHNPAN,
Warszawa1995,s.213–251;B.Średniawa,A.Strzałkowski,Historia
fizykiwUniwersytecieJagiellońskim,[w:]UniwersytetJagielloński.Złota
KsięgaWydziałuMatematykiiFizyki,red.BolesławSzafirski,Kraków
2000,s.390–419.
15Liczneodwołaniadotegoczasopismabędązamiastjegopełnej
nazwymiałyskrótPF
.
16J.Śniadecki,Początkichemii,wyd.trzecie,Wilno1816.
wydajesiękuriozalna,oddawałafizykombadanie
cząsteczek,achemikom–badanieatomów.Maria
Skłodowska-CurieotrzymaładwieNagrodyNobla–
pierwszązfizyki,drugązchemii.ZdrugiejstronyJan
Czochralski,któregometodawzrostukryształówzapro-
ponowanaw1918r.zrobiłaniezwykłąkarieręwfizyce
materiiskondensowanejpoIIwojnieświatowej,bywa
bardzoczęstocytowanyjakofizyk.Tymczasembyłon
profesoremmetalurgiiimetaloznawstwaPolitechniki
Warszawskiejibardzozdziwiłbysię,gdybyktośnazwał
gofizykiem.Podobneprzykładymożnamnożyć.
Wobecnejksiążcewzasadzieomawiamhistorię
badańiludzipracującychwzakładachiinstytutach
fizycznych,leczzoczywistychwzględówwykraczam
częstopozatoograniczenie,awybóromawianychza-
gadnieńjestsubiektywny.
WPolscetylkonieliczneosobyzajmowałysięgłębiej
historiąnaukfizycznych,aponadtoczyniłytoprzeważ-
nienamarginesieswoichgłównychzainteresowań.
DowyjątkównależaładziałalnośćBronisławaŚrednia-
wy17,którymiałznacznydorobek,zwłaszczadotyczący
historiifizykiwKrakowie.18Trzebaponadtododać,
żeniemalwszystkieistniejąceopracowaniahistorii
fizykiwPolscepraktycznieniedotykająproblemu
oddźwiękupolskichpraczagranicą.
Przedstawianaobecnieksiążkajestzatempierwszą
próbącałościowegoujęciahistoriinaukfizycznychna
ziemiachpolskich.Podzielonazostałanaczteryczęści.
Częśćpierwszadotyczydziejównaukfizycznych
odczasównajdawniejszychdoroku1795,toznaczy
doutratyniepodległościPolskipoIIIrozbiorze.Wczęści
drugiejjestomówionyokres1795–1918,wktórymna
mapieEuropyniebyłoPolski,zwyjątkiemefemerycz-
negoKsięstwaWarszawskiego(1807–1815),będącego
wzasadziepaństwemsatelickimFrancji,orazkrótko-
trwałejRepublikiKrakowskiej(1815–1848)obardzo
ograniczonejsuwerenności.Wtymokresiepolscyfizy-
cydziałalijednakintensywniepodzaboramiorazna
emigracji.CzęśćtrzeciaprzedstawiadziejefizykiwPol-
scewlatach1918–1939,aczęśćczwarta–ostatnia–
historięfizykiwnaszymkrajuporoku1945.
Przedstawianiehistoriifizykiostatnichdziesięcioleci
jestzadaniemniezwykletrudnyminiemalniewykonalnym.
17M.Kokowski,ProfesorBronisławEdwardŚredniawa(1917–2014),
PraceKomisjiHistoriiNaukŚcisłych,t.XIII,PAU,Kraków2014,s.149–154.
18B.Średniawa,HistoriafilozofiiprzyrodyifizykiwUniwersytecieJagiel-
lońskim,Wyd.Retro-Art,Warszawa2001;B.Średniawa,Fizykateoretyczna
naUniwersytecieJagiellońskimwlatach1815–1890,KHNiT
,27,nr3-4,
s.621–655(1982);B.Średniawa,Szkichistoriifizykipolskiejwokresie
międzywojennym1918-1939,[w:]StudiapoświęconeMariiSkłodowskiej-
-CurieiMarianowiSmoluchowskiemu,red.ArminTeske,Ossolineum,Wrocław–
Warszawa–Kraków1968,atakżeinneartykułytegoautora(patrzprzypis17).
PRZEDMOWA
IX
