Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sązwykleszczegółowoomawianewhistoriiastronomii,
wktórejzwracasięuwagęprzedewszystkimnajego
reformęopisuruchuplanet.Tymczasem,jakzobaczymy,
Kopernikmiałwielkiezasługidlarozwojufizyki.
Urodziłsięw1473r.wToruniu.Jegoojciec,krakow-
skikupiec,takżeMikołaj,przybyłzKrakowadoTorunia
poodzyskaniutegomiastazrąkKrzyżaków.KiedyKo-
pernikmiał10lat,ojcieczmarłiodtegoczasuMikołaj
ijegobratAndrzejbyliwychowywaniprzezwuja,bisku-
pawarmińskiegoŁukaszaWatzenrode.Jesienią1491r.
obajbraciawstąpilinawydziałsztukwyzwolonych
wAkademiiKrakowskiej.Uczelniataprzeżywaławów-
czaslataświetnościibyłazaliczanadonajlepszych
wEuropie.Świadcząotymliczneopiniecudzoziemców.
Kopernikstudiowałnakrakowskimwydzialesztuk
wyzwolonychwlatach1491–1495.Zdobyłtamnie
tylkosolidnąwiedzęzastronomii,matematyki,optyki
ifizyki,lecztakżezapoznałsięzpomysłamikrytyczny-
miwobecwciążobowiązującychsystemuPtolemeusza
isystemuArystotelesa.Wyżejwspomnianojuż,żewKra-
kowiewowymczasiedyskutowanoideeBuridana.Do
końcażyciaKoperniktwierdził,żewłaśnieAkademii
KrakowskiejzawdzięczaUwszystko,czymjest”.
PokrótkimpobycieuwujanaWarmii,MikołajKoper-
nikudałsięwkońcu1496r.nastudiaprawakanonicz-
negonauniwersytetwBolonii,gdyżtamtejszaszkoła
prawabyłasławnazeswejwysokiejjakościkształcenia.
Jegopasjąbyłajednakjużwtedyastronomiaikiedy
nadarzałasięokazja,brałudziałwobserwacjachastrono-
micznych,któreprowadziłprofesorastronomiiDome-
nicoNovara.W1500r.Kopernikprzebywałkilkamie-
sięcywRzymie,awlatach1501–1503kontynuował
studia,tymrazemmedyczne,wuniwersyteciewPadwie.
PodyplomdoktoraprawakanonicznegoKopernikwy-
brałsięjednakdoFerrary,ponieważtamjegocenabyła
najniższa.
Kopernikbyłwięcczłowiekiemdobrzewykształco-
nymiwszechstronnym.Pozapraktykowaniemmedycyny
iwykorzystywaniemwiedzyprawniczej,napisałtakże
traktatzekonomiiMonetaecunendaeratio(1526–1528),
wktórymsformułowałprawoowypieraniudobrego
pieniądzaprzezpieniądzgorszy.23Późniejtakiesamo
prawosformułowałAnglikThomasGresham.Prawoto
jestwekonomiinazywaneprawemKopernika-Greshama
(Anglosasibardzoczęstozapominająjednakoautor-
stwieKopernika).24
23PolskiprzekładtegotraktatuKopernika,pt.Sposóburządzenia
monetyprzezMikołajaKopernika,zostałopublikowanyporazpierwszy
wPamiętnikuWarszawskim,t.5,s.381–423(1816).
24Podobnesformułowaniapodałjużwcześniejfrancuskiuczony
NicolaOresmewdzieleDeoriginenatura,iureetmutationibusmonetae
wydanymok.1364r.
PopowrocienastałedoPolski,od1503r.Kopernik
przebywałnaWarmii,głównieweFromborku,gdzie
byłkanonikiemodpowiedzialnymzaadministracjędóbr
kościelnych.Przypuszczalnieniedługopopowrocie
zWłochsformułowałnapiśmiezarysswejteoriibudowy
świata.JegokilkunastostronicowarozprawaDeHypo-
thesibusmotuumcoelestiumaseconstitutiscommentariolus
zostaław1514r.odnotowanawinwentarzukrakow-
skiegohistorykaMaciejazMiechowa,awięcjejtekst
powstałwcześniej.25Rozprawazawierałatylkoogólny
zarysnowejteorii.NawstępieKopernikprzypominał
teoriezapoczątkowanewstarożytnościprzezEudoksosa
iPtolemeusza.Potemprzedstawiałswójpomysłstwo-
rzenialepszejteorii:
UPrzystąpiwszydotegotrudnegoiniemalnierozwiązywalnego
problemuznalazłemwreszciesposób,wjakimożnategodokonać
zapomocąkółowielemniejlicznychiowielebardziejzesobą
zgodnych,niżprzyjmowanodawniej,jeślitylkowolnonambędzie
przyjąćnastępującezałożenia,zwaneaksjomatami.”26
Otowskrócietezałożenia:
1.Nieistniejejedenśrodekwszystkichsferniebieskich.
2.ŚrodekZieminiejestśrodkiemświata,lecztylkośrodkiem
ciężkościisferyKsiężyca.
3.WszystkiesferykrążąwokółSłońcajakośrodkaidlategowpo-
bliżuSłońcaznajdujesięśrodekświata.
4.StosunekodległościSłońcaodZiemidowysokościfirmamentu
jestotylemniejszyodstosunkupromieniaziemskiegodoodle-
głościSłońca,żeodległośćtajestniezauważalnawporówna-
niuzwielkościąfirmamentu.
5.Każdyruchwidocznynafirmamenciejestwywołanyniejego
własnymruchem,leczruchemZiemi.Ziemiawięcwrazzota-
czającymijążywiołamiwciągudobyobracasięcaławswoich
niezmiennychbiegunach,podczasgdyfirmamentinajwyższe
niebopozostająnieruchome.
6.CokolwiekspostrzegamyjakoruchSłońcaniejestjegowłasnym
ruchem,leczskutkiemruchuZiemiinaszejsfery,zktórąsię
obracamywokółSłońcapodobniejakkażdainnaplaneta;
Ziemiawykonujezatemkilkaruchów.
7.To,couplanetwydajesięichruchemwstecznymlubposuwa-
niemsięnaprzód,niepochodziodnich,leczodZiemi.Jejwięc
ruchsamwystarczydlawyjaśnieniatakwielunierównoścido-
strzeganychnaniebie.
NastępnieKopernikwyliczałkolejnośćsfer,apoich
opisaniustwierdzałzdumą:
UTakwięcmamyrazemsiedemkół,poktórychbiegnieMerkury.
Wenusporuszasiępopięciu,Ziemia–potrzech,Księżycwokół
25JeromeR.Ravetzdoszedłdowniosku,żetentekstKopernikamógł
powstaćjużprzedjegopodróżądoWłoch–patrzjegoAstronomyand
cosmologyintheachievementofNicolausCopernicus,tłum.JerzyDobrzycki,
AstronomiaikosmologiawdzieleKopernika,MonografiezHistoriiNauki
iTechnikiPAN,t.30,Ossolineum,Wrocław–Warszawa–Kraków1965.
26FragmentyprzekładuJerzegoDrewnowskiego,zamieszczone
przezJerzegoDobrzyckiegowposłowiudodziełaMikołajaKopernika
Oobrotach.Księgapierwsza,Ossolineum,Wrocław–Warszawa–Kraków–
Gdańsk–Łódź1987,s.71–73.
2.AKADEMIAKRAKOWSKA
17
