Historia fizyki w Polsce

Andrzej Kajetan Wróblewski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-21218-6

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2020

Liczba stron:

589

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Wróblewski, Andrzej Kajetan. Historia fizyki w Polsce. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, 589 s. ISBN 978-83-01-21218-6

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Wróblewski, A.K.

T1 Historia fizyki w Polsce

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2020

SN 978-83-01-21218-6

Bibliografia BibTex:

@Book{ 234207, author = "Wróblewski, Andrzej Kajetan", editor = "", title = "Historia fizyki w Polsce", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2020", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-21218-6" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Wróblewski, Andrzej Kajetan

ED -

TI - Historia fizyki w Polsce

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2020

SN - 978-83-01-21218-6

ER -

Netografia (standard APA):

Wróblewski, Andrzej Kajetan. Historia fizyki w Polsce [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020 [dostęp: 25 08 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/historia-fizyki-w-polsce-andrzej-kajetan-wroblewski-234207.

Historia fizyki, historia fizyki w Polsce, badania polskich fizyków, polscy fizycy

Aby właściwie zrozumieć i przedstawić stan fizyki w jakiejś odległej epoce, trzeba się postarać „wejść w skórę” działających wtedy uczonych, naśladować ich sposób myślenia i pojmować ich ograniczenia. Musimy się starać „podsłucha...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-21218-6

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2020

Liczba stron:

589

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Przedmowa8
CZĘŚĆ 1. FIZYKA W POLSCE DO 1795 ROKU 16
Rozdział 1. Pierwsze wieki18
1.1. Szkoły i wykształcenie18
1.2. Pierwsze uniwersytety19
1.3. Podstawy fizyki Arystotelesa23
1.4. Witelo24
Rozdział 2. Akademia Krakowska28
2.1. Akademia dawna i odnowiona28
2.2. Burydanizm w Akademii Krakowskiej30
2.3. Mikołaj Kopernik i znaczenie jego reformy dla fizyki31
Rozdział 3. Wiek XVII36
3.1. Fizyka w czasach Galileusza, Gilberta, Kartezjusza, Keplera i Newtona36
3.2. Akademia Krakowska40
3.3. Szkoły i akademie zakonne44
3.4. Gimnazja akademickie w Polsce48
3.5. Valeriano Magni i jego eksperymenty z próżnią52
Rozdział 4. Wiek XVIII57
4.1. Rozwój fizyki i jej społeczny odbiór w Oświeceniu57
4.2. Societas Physicae Experimentalis w Gdańsku61
4.3. Recepcja nowej filozofi i w szkołach zakonnych i w Akademii Krakowskiej66
4.4. Warszawa73
4.4.1. Szkoła Rycerska73
4.4.2. Towarzystwa naukowe75
4.5. Komisja Edukacji Narodowej i jej reformy77
4.5.1. Szkoła Główna Koronna82
4.5.2. Szkoła Główna Litewska87
4.6. Podręczniki fizyki w Polsce w XVIII wieku92
4.7. Powstawanie polskiej nomenklatury fi zycznej107
4.8. Fizycy w Polsce wobec wielkich odkryć i idei fizycznych109
4.8.1. Elektryczność109
4.8.2. Balony113
4.8.3. Atomy114
Część 2. POD ZABORAMI (1795–1918)118
Rozdział 5. Od III rozbioru Polski do upadku Powstania Listopadowego (1795–1832)120
5.1. Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk121
5.2. Liceum Warszawskie125
5.3. Fenomen Karola Kortuma127
5.4. Fizyka w Wilnie, Krzemieńcu i Połocku132
5.4.1. Uniwersytet Wileński132
5.4.2. Liceum Krzemienieckie140
5.4.3. Akademia Połocka140
5.5. Królewski Uniwersytet Warszawski141
5.6. Fizyka we Lwowie147
5.7. Uniwersytet w Krakowie148
5.8. Towarzystwo Naukowe Krakowskie150
5.9. Wydawnictwa151
Rozdział 6. Od upadku Powstania Listopadowego do zamknięcia Szkoły Głównej Warszawskiej (1832–1869)156
6.1. Warszawa i Wilno156
6.2. Kraków160
6.3. Lwów161
6.4. Zabór pruski164
6.5. Szkoła Główna Warszawska167
Rozdział 7. Od zamknięcia Szkoły Głównej Warszawskiej do odzyskania niepodległości (1869–1918)174
7.1. Cesarski Uniwersytet Warszawski (1869 –1915)174
7.2. Towarzystwo Nauk Ścisłych w Paryżu177
7.3. Zjazdy i korporacje polskich uczonych177
7.4. Uczelnie we Lwowie179
7.5. Uniwersytet Jagielloński186
7.6. Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie196
7.7. Marian Smoluchowski196
7.8. Ludwik Silberstein200
7.9. Maria Skłodowska-Curie202
7.10. Dalsze polskie badania nad promieniotwórczością207
7.11. Recepcja teorii względności przez fizyków polskich214
7.12. Pierwsza wojna światowa. Powstanie wyższych uczelni w Warszawie216
7.13. Próba podsumowania220
Część 3. FIZYKA W POLSCE W LATACH 1918–1939 221
Rozdział 8. Stare i nowe ośrodki fizyki223
8.1. Kraków224
8.1.1. Uniwersytet Jagielloński224
8.1.2. Akademia Górnicza226
8.2. Lwów228
8.2.1. Uniwersytet Jana Kazimierza228
8.2.2. Politechnika Lwowska233
8.3. Poznań237
8.4. Warszawa244
8.4.1. Uniwersytet Warszawski244
8.4.2. Politechnika Warszawska258
8.4.3. Wolna Wszechnica Polska264
8.4.4. Pracownia Radiologiczna TNW264
8.5. Wilno270
8.6. Rydzyna274
8.7. Studia, studenci i wydawnictwa275
8.8. Nauka i szkolnictwo wyższe a władze państwowe281
Rozdział 9. Polskie Towarzystwo Fizyczne (PTF)284
9.1. Towarzystwo Fizyczne w Warszawie284
9.2. Powstanie PTF285
9.3. Zjazdy PTF289
Rozdział 10. Problematyka badań i wybrane osiągnięcia302
10.1. Fizyka atomowa i molekularna302
10.2. Pierwszy Międzynarodowy Kongres Luminescencji (1936)305
10.3. Fizyka materii skondensowanej308
10.4. Fizyka jądrowa313
10.5. Promieniowanie kosmiczne317
10.6. „Gwiazda Polski”321
10.7. Fizyka teoretyczna325
10.8. Kongres Nowe teorie w fizyce (1938)332
10.9. Próba podsumowania335
Część 4. PO 1945 ROKU338
Rozdział 11. Pierwsza powojenna dekada340
11.1. Bilans otwarcia340
11.2. Odbudowa i rozbudowa uczelni346
11.3. Odrodzenie Polskiego Towarzystwa Fizycznego374
11.4. Międzynarodowa Konferencja na temat Promieniowania Kosmicznego378
11.5. I Kongres Nauki Polskiej381
11.6. Utworzenie Polskiej Akademii Nauk383
11.7. Wybrane wyniki badań385
Rozdział 12. Od względnej prosperity do zapaści394
12.1. Pozauczelniane instytuty fi zyki395
12.2. Rozwój ośrodków uczelnianych407
12.3. Polskie Towarzystwo Fizyczne422
12.4. Plany, nadzieje i rozczarowania432
12.5. Mylący obraz – rok 1964439
12.6. Fizyka atomowa i molekularna440
12.7. Fizyka materii skondensowanej454
12.8. Fizyka jądrowa473
12.9. Fizyka cząstek elementarnych i wysokich energii488
12.10. Fizyka teoretyczna506
Zakończenie516
Dodatki 522
Dodatek 1. Laureaci Medalu Mariana Smoluchowskiego Polskiego Towarzystwa Fizycznego522
Dodatek 2. Fizycy – Laureaci Nagrody im. Marii Skłodowskiej-Curie522
Dodatek 3. Fizycy – Laureaci Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej523
Dodatek 4. Fizycy i geofi zycy – Członkowie Polskiej Akademii Nauk (1952–2019)524
Dodatek 5. Fizycy – Członkowie Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności (do zawieszenia działalności w 1953 r.)525
Dodatek 5a. Fizycy i geofi zycy – Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności (po jej reaktywacji w 1989 r.)525
Dodatek 6. Fizycy – Członkowie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (przed jego rozwiązaniem w 1953 r.)526
Dodatek 6a. Fizycy i geofi zycy – Członkowie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (po jego reaktywacji w 1981 r.)526
Dodatek 7. Prezesi Polskiego Towarzystwa Fizycznego527
Dodatek 8. Zjazdy Fizyków Polskich528
Wykaz skrótów tytułów czasopism529
Wykaz skrótów nazw instytucji530
Spis ramek531
Bibliografia533
Skorowidz rzeczowy563
Skorowidz osobowy568

3050VALERIANOMAGNIIJEGO

EKSPERYMENTYZPRÓŻNIĄ

NiezależnieodTorricellegonadeksperymentamizpróż-

niąpracowałwPolscewłoskizakonnikValerianoMagni

(1586–1661).70Pochodziłonzeznanejwłoskiejrodziny

hrabiówMagni.UrodziłsięwMediolanieinachrzcie

otrzymałimięMaximiliano,alepowstąpieniudozako-

nukapucynówwwieku16latprzybrałimięValeriano,

podktórymjestpowszechnieznany.Do1613r.studio-

wałteologięwPradzeiWiedniu.

DoPolskiMagniprzyjechałw1617r.nazaproszenie

królaZygmuntaIII,któremumiałpomócwzwalczaniu

kalwinów.PrzebywałwPolscezprzerwamiłącznieoko-

ło30lat.Byłzręcznymdyplomatą,wobecczegowielo-

krotnieodbywałmisjedyplomatycznezleconeprzez

królaWładysławaIV

.Szczegółowąkronikętejdziałal-

nościMagniegopodałaKarolinaTargosz.71

Magniinteresowałsiętakżeﬁlozoﬁąprzyrody.Nie

odpowiadałamuﬁlozoﬁaArystotelesai,naśladując

podejścieGalileusza,chciałszukaćnowychrozwiązań

weksperymentach.PośredniczyłwkontaktachWłady-

70F

.Gabryl,O.WaleryanMagniKapucyn(1686–1661),Anty-Arysto-

telikwXVIIIwieku,ArchiwumKomisyidoBadaniaHistoryiFilozoﬁi

wPolsce,t.1,cz.1,AkademiaUmiejętności,Kraków1917,s.133–168;

M.Subotowicz,PortretipochodzenieWalerianaMagniego1586–1661,

KHNiT33,nr2,s.485–492(1988).

71K.Targosz,biogramMagniegowPolskimSłownikuBiograﬁcznym.

sławaIVzwłoskimuczonym.Podwpływemlektury

wydanejw1638r.książkiGalileuszaDiscorsiedimo-

strazionimatematichezacząłrozważaćeksperymenty

potwierdzająceistnieniepróżni,uznanejzaniemożliwą

wﬁlozoﬁiperypatetyckiej.

Dwunastegolipca1647r.przeprowadziłnaZamku

KrólewskimwWarszawie,wobecnościkrólaWładysła-

waIV

,jegomałżonkiidworu,doświadczeniazpróżnią,

którenastępnieopisałwtraktacieDemonstratioocularis

locisinelocato(patrzramkaValerianoMagni–Opis

doświadczeniazpróżnią).WterminologiiMagniego,

nawiązującejdoargumentacjiArystotelesaijęzyka

ówczesnychdebat,próżniatoUlocussinelocato”,czyli

miejscebezumiejscowionegownimciała.Tytułpracy

Magniegomożnalepiejprzetłumaczyćnapolskijako

Dowódnaocznymożliwościistnieniapróżni.Wnioski

oistnieniupróżni,któreMagniformułowałnapodsta-

wietychdoświadczeń,byłysprzecznezprzyjmowaną

powszechnieﬁzykąArystotelesaiwywołałyożywioną

dyskusję.WystąpiliprzeciwniemuteologowiewWar-

szawie.ZewzględunaatakinaMagniegokrólpolecił

ponowićeksperymentyosiemnastegolipca.Magni

powtórzyłswedoświadczeniawobecnościkrólaizwo-

łanychnadyskusjęteologów,awynikiprzedstawił

wtekścieDisputatiotheologorumVarsaviensiumcontra

vacuum,exnostraﬁstulaillatum,któryzostałopubliko-

wanyprzed24lipca1647r.,łączniezwymienionym

powyżejpierwszymtraktatem.

—OPISDOŚWIADCZENIAZPRÓŻNIĄ—

VALERIANOMAGNI–

UPostarałemsięoszklanąrurkędługąponaddwałokcie,

którejkanalikzłatwościąbypomieściłziarnkogrochu.

Grubośćszkłaniebyławiększaodgrubościziarenkazboża.

Jedenotworekzasklepiłempieczęciąhermetyczną,czylipłyn-

nymszkłem.Rurkęnapełniłemżywymsrebrem,aotworek

wolnyzakryłemszczelnieprzyłożonympalcem.Następnie

obróciłemrurkęizanurzyłemjąwżywymsrebrze,wlanym

doodpowiedniejmiski,którazkoleibyłazanurzona

wmiscenapełnionejwodą,takiżwodawystawałaponad

żywesrebronawysokośćczterechpalców.

Czynnośćtępowtórzyłemtrzykrotnie,niewykonałem

jejjednakwtensamsposóbjaknapoczątku.Zapierwszym

razemodjąłempalecodkońcarurki,kiedybyłonzanurzo-

nywrtęci.Zadrugimrazemodjąłempalecodkońcarurki,

kiedytenbyłzanurzonywwodzie.Poraztrzeciodjąłem

palecodkońcarurki,gdyznajdowałasięnawolnympo-

wietrzuponadrtęciąiwodą.Conawłasneoczyujrzałem,

wysłuchaj,NajjaśniejszyPanie,ipodziwiajżarliwie.

Zchwiląodjęciapalcaoddolnegokońcarurkizanu-

rzonegowrtęci,rtęćnatychmiastpodwłasnymciężarem

gwałtownieopadapoprzezkanalikrurki,anastępnie

podnosisięniecowgórę.Pokilkutegorodzajuruchach

wahadłowychwidać,żedolnaczęśćrurkipowyżejjedne-

gołokciajestzapełnionartęcią;codogórnej,należy

uwierzyć,iżjestpróżnaiwolnaodwszelkiegociała.Oczy-

mabowiemniemożnadostrzectamaniodrobinywody.

Powietrzenatomiastniemogłoprzejśćprzezwodęoraz

rtęćidotrzećdogórnejczęścirurki.Zatemgórnaczęść

rurkistanowimiejscebezumiejscowionegownimciała,

conależałoudowodnić.

CóżprzeciwstawiaszStagiryto?Powietrze,powiesz,

celemuniknięciapróżniprzedostałosiępoprzezszczeliny

szkładojegownętrza.Janato:czemupowietrzewten

sposóbprzyzwaneniezajęłocałejrurki?Byćmożepadnie

odpowiedź:siłastycznościwypełniłaczęścirurkitymi

ciałami,którełatwiejmogłysięwcisnąćdośrodka,czyli

3.WIEKXVII

Brak wyników

Historia fizyki w Polsce

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra