Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
echoodkryciaNowegoŚwiata,któregokonsekwen-
cjegeograficzno-naukowesąwniejwszechstronnie
uwzględnione”.Załączonedopracyplaniglobysą
pierwszymimapamiopublikowanymiwnaszym
kraju(Olszewicz1967:489).
NależyteżwymienićJanazGłogowa(Głogow-
czyk,Głogowita,Glogoviensis,1445–1507),cenio-
negowykładowcęgeografii,autorakomentarzy
doGeografiiPtolemeusza.Komentarzetesąjużuzu-
pełnionewiadomościamionajważniejszychwypra-
wachportugalskich,zwłaszczaVascodaGamy.Jako
pierwszywpolskiejliteraturzenaukowejwprowadza
nazwę„novusmundus”–NowyŚwiat,podktórąro-
zumianoodkrytąAmerykę.
Wspomnijmy,żemateriałydotycząceodkryćgeo-
graficznychgromadzilirównieżJanzeStobnicyoraz
Miechowita.Potwierdzatotezę,żedoKrakowa,ów-
czesnegomiędzynarodowegocentrumkulturyina-
uki,wiadomościotychwydarzeniachdocierałydość
szybko.Głogowczykposługiwałsiępodczaswykła-
du„metodąpoglądową,pokazywałswymuczniom
mapyiobjaśniałje,wskazywałkierunekgór,bieg
rzek,położeniemiastiopowiadał[…]owłaściwo-
ściachiosobliwościachpojedynczychkrain,uwzględ-
niając[…]przedewszystkimstosunkiwspółczesne”
(Bujak1925a:68).Świadczyotymzachowanyrękopis
wykładu.Byłzdecydowanymzwolennikiemodejścia
odgeografiiastronomicznejnarzeczgeografiiopiso-
wej(tamże:71).Oczywiścierównieżonpozostawał
poddużymwpływemgeografiiptolemejskiej.
Historycygeografiipodkreślają,żewykładJana
Głogowczykapotwierdzawiadomości,żełaciński
przekładdziełaPtolemeuszadotarłdoKrakowanie-
malnatychmiastpowydrukowaniu.Świadczyto
o„wielkimposzanowaniu”,jakimcieszyłasiękra-
kowska,awięcipolska,geografiatamtychczasów
(Bujak1925b:63,70).DziełoPtolemeuszabyłochęt-
niewykorzystywaneprzezśrodowiskoakademickie,
równieżpodczaswykładów.Chcącuzyskaćstopień
magistrasztukilubdoktorafilozofii,należałoobo-
wiązkowowysłuchaćwykładuzgeografiiopisowej
izdaćzniejegzamin.WykładGłogowczykajest
świadectwem„doskonałej”metodynauczaniageo-
grafiiwAkademiiKrakowskiej.Geografiędoceniali
równieżniektórzynasiwładcy.Przykładowobiblio-
tekaZygmuntaAugustaliczyław1552r.prawie
1280tomów,zktórych10%stanowiłypozycjegeo-
graficzne(tamże:52).
Otym,jakwielkąrangęprzywiązywanodozajęć
zgeografii,możeświadczyćtzw.GlobusJagielloński,
któryprzetrwałdonaszychczasów.Pochodzion
z1511r.ijestnajstarszymglobusemnaświecie,na
którymwystępujenazwa„Americanoviterreperta”.
Amerykęzaznaczonotujakoodrębnykontynent,
niepołączonyzAzją.GlobusówbyłowAkademiiza-
pewnewięcej(m.in.odXVIw.słynnyglobusnieba
MarcinaBylicy),awrazzcorazliczniejszymimapa-
mistanowiływedługHenrykaBarycza(1957:176)
dowód„dokonywającejsięwKrakowierewolucji
wzakresienaukoZiemi”.
Wspomnijmyteż,żew1503r.pojawiłsięniewiel-
kitraktatsporządzonyprzezdyplomatęMikołaja
RozemberskiegonazamówieniecesarzaMaksymilia-
naI,adotyczyłfizjografiiietnografiiEuropypołud-
niowo-wschodniej.Byłatojednazpierwszychprób
charakterystykigeograficznejtychmałoznanych
ziem(Barycz1957:177).
Alegeografiępolskąrozsławiłprzedewszystkim
MaciejzMiechowa(zwanyteżMiechowitą,1457–
–1523),historyk,geograf,lekarz,bibliofil,wielokrot-
nyrektorAkademiiKrakowskiej.W1517r.ukazało
sięjegoskromneobjętościowodziełkoTraktat
odwóchSarmacjach(TractatusdeduabusSarmatiis,Asia-
naetEuropiana)
10
.Tłumaczonezłacinyw1535r.,
byłopierwsządrukowanąwjęzykupolskimksiążką
geograficzną,arównocześniepierwsząnowożytną
pracąoEuropieWschodniej.Przezdługielatasta-
nowiłaonagłówneźródłowiadomościotejczęści
naszegokontynentu.OmawianaprzezMiechowitę
SarmacjaeuropejskarozciągałasięmiędzyWisłą
aDonem,azjatyckanatomiastmiędzyDonemapo-
łudnikiemMorzaKaspijskiego.Najważniejszym
osiągnięciembyłoostateczneobaleniegłoszonego
przezstarożytnychiśredniowiecznychgeografów
mituolegendarnychgórachHiperborejskichiRyfej-
skich,rzekomoistniejącychwtejczęścikontynentu.
Zdecydowaniepodkreśla,że„niemaichaniwMo-
skwie,aniwinnychkrajachpółnocnych,[ajeśli
istnieją]totylkowksiążkach,wpostaciopisulub
rysunku,leczniewrzeczywistości”(Olszewicz
1957:24).Dającodpórpanującymdotychczaspoglą-
domtwierdzi,żewielkierzekiEuropyWschodniej
10
Wdrugimkrakowskimwydaniu(1521)dziełkoukazałosię
podbardziejpoprawnymtytułemDescriptioSarmatiarumAsia-
naeetEuropianae.
C
ZASYODRODZENIA
.G
EOGRAFIAKRAKOWSKA
27
