Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
NależywymienićjeszczejednegoXVII-wieczne-
goautora,AndrzejaŚwięcickiego(zm.1611).Mało
znany,dohistoriigeografiiwszedłnapisanymprzez
siebiedziełkiemTopographiasiveMasoviaedescriptio
(TopografiaczyliopisMazowsza).Ukazałasięona
w1634r.,jużpojegośmierci.Jestpierwszymopi-
semMazowsza,alerównieżnajstarszą„polskąpracą
regionalnązzakresuziemiojczystej,najdawniejszym
naszymdrukowanymopisemktórejśzdzielnicPol-
ski”(Olszewicz1967:109).
NapoczątkuXVIIw.zaczęłysięregularniepoja-
wiaćtłumaczeniadziełgeograficznychautorówza-
granicznych.Jednązpierwszychtakichpracbył
przekładzjęzykawłoskiegogeografiipowszechnej
RelatiaepowszechneabonowinypospoliteG.B.Botero
14
(1609).PoczątekXVIIIw.przyniósłpierwszyszcze-
gółowyopisfizjograficznyPolski.Zostałonzawarty
wdzieleGabrielaRzączyńskiego(1664–1737)Histo-
rianaturaliacuriosaRegniPoloniae...,wydanymw1721r.
wSandomierzu.Taobszernapraca,składającasię
zdwudziestutraktatów,zktórychkażdyzawiera
kilkarozdziałów,byłaszczególniechętniewykorzy-
stywanaprzezgeografóweuropejskich.Polatach
zostaławysokoocenianaprzezKomisjęEdukacjiNa-
rodowej(Staszewski1966:236–237).
Niewielelatpóźniejukazałsięnajlepszypolitycz-
no-administracyjnyopisPolskiprzedrozbiorowej.
Zostałonzawartywczęścidzieła,napisanegoprzez
WładysławaŁubieńskiego(1703–1767)Światwe
wszystkichswoichczęściach…(Wrocław1740),doty-
czącejnaszegokraju.Autorjakopierwszywprowa-
dziłdopolskiejliteraturytermin„geografia”.Pisał:
„Istotatejksięgiumyślonejprzezemnie,złączyhi-
storięwrazzgeografiąjakonajpewniejsześrodki
dopoznaniaświata”(Staszewski1966:237).Uważa-
najestzapierwszątakobszernąpolskąpracęzza-
kresugeografiiregionalnej.
PrzyjęciesięwPolsceprzybywającychzZachodu
ideioświeceniasprzyjałorozwojowinauki,szkolnic-
twaiwogóleżyciaumysłowego.Procesutegonie
powstrzymałylatazaborów.Wśródczołowychposta-
cipolskiegooświeceniabyłyosoby,którewistotny
sposóbwpłynęłynarozwójnaszejgeografii.Wy-
mieńmytum.in.HugonaKołłątaja,JulianaUrsyna
Niemcewicza,FryderykaSkarbka,FranciszkaSiar-
czyńskiego,StanisławaStaszica,JanaŚniadeckiego,
JózefaWybickiego.Zaczęłosięukazywaćcorazwię-
cejróżnegotypupracgeograficznych,równieżauto-
TylkowskiegoMeteorologiacuriosa,Kraków1669
Ryc.18.KartatytułowapracyWojciecha
(zbioryBibliotekiJagiellońskiej)
rówzagranicznych.Stopniowowgeografiizaczęłysię
wykształcaćdwanurty(kierunki)badawcze:mate-
matyczno-fizyczny,reprezentowanynp.przezJana
Śniadeckiego,orazprzyrodniczo-fizyczny,zwanyteż
fizjograficznym,zainicjowanyprzezS.Staszica(Ro-
mer1969:53–55).Aleokresoświeceniacharaktery-
zowałsięrównieżpojawianiemsięcorazliczniej-
szychpraczgeografiiczłowieka,zktórychwielemia-
łocharakteraplikacyjny.Dominowałytrzytypyprac
badawczych:1)związanezpodróżnictwemijego
znaczeniemgeograficznymikulturowym,2)repre-
zentującekierunekekonomiczno-statystycznyihi-
13
Przyjmujesię,żewPolscebarokobejmujeokres1580–1740,
natomiastoświecenie1740–1822.
14
Wydanietrzeciez1659r.ukazałosiępodtytułemTeatrumświa-
tawszystkiego.
B
AROK
.O
ŚWIECENIE
33
