Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
TOMASZNOWAKOWSKI
jakihistoriografiidworskiejstarałasięodnaleźćwdziejachjakąświą-
żącąjezasadęlubjakiśichcel.Zrozumiałejestwięc,żeniemoglitego
dokonaćhistorycynastawieniniejakozawodowonaodkrywanieikatalo-
gowanieszczegółowychfaktów,leczfilozofowie.Prekursoremwwąskim
zakresiedoktrynpolitycznychbyłMonteskiuszzdziełemOduchupraw
(1748),leczpraktyczniezastosowałnowąkoncepcjęhistoriiWolter,który
podmylącymtytułemopublikowałw1756r.czterotomowąpracę,będącą
historiąludzkiejcywilizacjidoprowadzonądoczasówsobiewspółcze-
snych10.Wywarłaonaogromnewrażenienaczytelnikach,gdyżzrywała
zarównozeuropocentrycznym,jakireligijnymujęciemdziejów11.
DziejeludzkościjakoczęściprzyrodyprzedstawiłJohannGottfried
Herder(zm.w1803r.).Wedługniegoróżneformyżyciaspołecznego
ikulturywynikająześrodowiskageograficznego,aszczególnieklima-
tu.Najważniejsząformąludzkiejorganizacjisąnarody,akulturakażde-
goznichjestrezultatemoddziaływaniacharakterunarodowego.Herder
wpieśniachiopowiadaniachluduniemieckiegostarałsięodnaleźćpraw-
dziwegoduchadawnychNiemiec,aledostrzegałwartośćkulturyinnych
ludówinarodów12.OpisałjednakwielkiecywilizacjeWschodu,staro-
derKulturgeschichte,w:tamże,s.61-89.Zob.także:J.Strzelczyk,Kulturyhisoria,
w:EK.Wdalszychuwagachmożnabyłozatemprzed§awićskrótowogłówne§a-
nowiskabadaczy.
10
„Essaisurlesmoeursetl’espritdesnationsetsurlesprincipauxfaitsdel’his-
toiredepuisCharlemagnejusque’aLouisXIII”,por.:P.Bagby,Kulturaihisoria.
Prolegomenadoporównawczegobadaniacywilizacji,Warszawa1975,s.41-42;
M.Eichhorn,Kulturgeschichteder„Kulturgeschichten”.TypologieeinerLiteratur-
gattung,Würzburg2002,s.26,30-31.PodkreślasięteżwpływBolingbroke’ana
Woltera.
11
Wartojednakprzypomnieć,żemiałonpoprzednikówwerudytachXVIIipocząt-
kuXVIIIw.,którzypodobneprzedsięwzięciapodejmowaliwformiesłownikowej,
ograniczonejdokulturyeuropejskiej,zob.:K.Pomian,Przeszłośćjakoprzedmiot
wiedzy,Warszawa2010(wyd.II),s.467-476.WjegoocenieSłownikhisorycz-
no-krytycznyPierre’aBayle’az1696r.„je§hi§oriąkulturyduchowejEuropyZa-
chodniej,zwłaszczaromańskiegoobszarujęzykowego[ł]je§hi§oriąfilozofii,
najpełniejszązewszy§kich,jakiezo§ałynapisanewXVIIw.,[ł]je§nadtohi§o-
riąreligii,obyczajów,literatury,naukiipolityki,od§arożytnościażdoXVIIw.”
(cytatzes.375).
12
S.Berger,TheInventionofEuropeanNationalTraditionsinEuropeanRomanti-
cism,w:TheOxfordHisoryofHisoricalWriting,t.4,red.S.Macintyre,NewYork
2011,s.23-24,27.
