Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HISTORIAKULTURYUMYSŁOWEJWEUROPIE...
15
uważanyzajednegozprekursorówtegokierunkuzewzględunawielkie
studiumz1919r.pt.Jesieńśredniowiecza.Nienawiązywałdogłośnych
wtymczasiekoncepcjiLamprechta,jednakżepisałpodwpływemBurck-
hardta,chociażpodwielomawzględamijegopoglądnahistoriękultury
itymsamymujęcietematuwnajbardziejznanymdzielejestinne.Inte-
resowałgoświatmyśliiideałów,fikcjiimarzeńżyciarycerskiego,który
zdawałsiępanowaćwtamtejepoce,alemiałświadomość,żerzeczywi-
stośćbyłainna,ajegobohaterowiemusielibyćtrzeźwiiwyrachowani.
Uwidocznienietegoparadoksudostrzegamywkolejnychrozdziałach,
którychtytułyoddająpanującyideał,natomiastwtreściwidzimyjak
najbardziejprzyziemnemotywyrządząceludzkimpostępowaniem.
Jednymzwielkichkontynuatorówbadaczycywilizacjiludzkiejbył
jużwXXw.ArnoldToynbee(zm.w1975r.),znanyprzedewszyst-
kimjakoautorniezwykleobszernegodziełaStudiumhistorii,wktórym
przedstawiłdziejewszystkichznanychludzkichcywilizacji24.Wyróżnił
ichponad20,czyliznaczniewięcejniżuchodzącyzajegopoprzednika
OswaldSpengler(zm.w1936r.),któryoperowałliczbąośmiucywiliza-
cji(używałokreślenia„kultury”)25.PowstaniecywilizacjiuważałToyn-
beezarezultatwyzwaniapochodzącegozestronyszerokorozumianego
środowiskageograficznego,adalszetrwaniezależnebyłoododpowie-
dziudzielanychnatowyzwanieprzezspołeczeństwa,aściślejprzez
elitytychspołeczeństw.Procesprzejmowaniaprzeznowącywilizację
elementówcywilizacjiupadającejzilustrowałnarodzinamichrześci-
jaństwaijegorozwojempoupadkuCesarstwaRzymskiego,którego
dziedzictwoprzejąłKościółkatolicki.Wagęprzywiązywałtakżedo
kontaktówmiędzycywilizacyjnych.Wjakimśsensienależydodługiego
24
A.Toynbee,AStudyofHisory,t.1-12,London1962-1964(wwydaniuIt.1uka-
załsięw1934r.).Wjęzykupolskimi§niejeobszerne§reszczeniezaakceptowane
ipoprawioneprzezToynbee’ego:Studiumhisorii,skrótdokonanyprzezD.C.So-
mervella,Warszawa2000.Do§ępnesątakżetłumaczeniainnychprac.Dlaokresu
średniowieczaważnawydajesię:A.Toynbee,Ososunkuhisorykadoreligii,Kęty
2007,wktórejpodjąłtęsamątematykę,cowswoimgłównymdziele.
25
OswaldSpenglerwZmierzchuZachodu(DerUntergangdesAbendlandes.Umrisse
einerMorphologiederWeltgeschichte,t.1-2,1918-1922)§worzył„porównawczą
hi§oriękulturświata”,abyosiągnąć„syntetycznyobrazwszelkichaspektówkul-
tury”służącydoprognozowaniaprzyszłości,zob.:D.R.Kelley,Granicehisorii.
BadanieprzeszłościwXXwieku,Warszawa2005,s.101-102.
