Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
kim,stanowiliwpóźnymIIIiIItysiącleciugłównąkomponentęetniczną
GórnejMezopotamii,AsyriiizewnętrznegokręguŻyznegoPółksiężyca.
NajwcześniejszympewnymmomentemichobecnościwMezopotamiijest
powstaniehuryckojęzycznejkulturyNiniwa5,którazastąpiławSubar-
tukulturęUruk,copozwalaprzypisaćHurytom,narównizSemitami,
dużąrolęwupadkuwpływówtejostatniejpozaaluwium.Kolejnąfazęich
ekspansjisygnalizujeceramikazZakaukaziaiWyżynyArmeńskiej,która
w1poł.IIItysiącleciaogarnęłapółnocnyZagros,TaurusipółnocnąSyrię.
MniejzrozumiałyjestprawiezupełnybrakkontaktówSumeruznajbliż-
szymsąsiadem–Elamem.Kontaktyożywiłysiędopieroporozpadziepań-
stwaprotoelamickiegook.2600r.nakilkaorganizmówpolitycznych(zob.
s.107),zktórychjeden,Awan,wedługSumeryjskiejListyKrólówdzierżył
wpewnymmomencie„królestwo”.
Namianocywilizacyjnejrekonkwistyzasługujenawiązaniewtymsa-
sumeryzacjaGórnej
mymczasiekontaktówześrodkowymigórnymdorzeczemEufratuiTy-
MezopotamiiiAsyrii
grysu.JejgłównymszlakiembyłEufrat.Pierwszymjejetapembyłozało-
żeniepodkoniecfazyEDIMarinadśrodkowymEufratemponiżejujścia
Chaburu,gdziedolinanaodcinkuok.100kmrozszerzasiędokilkunastu
Mari
kilometrów,tworzącrodzajDolnejMezopotamiiwminiaturze.Mariszyb-
kostałosięcywilizacyjnieintegralnączęściąKraju,biorącczynnyudział
wjegożyciupolitycznym,włączniezezdobyciem„królestwa”.Jegozna-
czeniepłynęłozkontrolikomunikacjinaEufracie,atakżepołożeniana
początkuszlakuwiodącegonazachódskrajempustynidooazyTadmoru
(późniejszejPalmyry),stądzaśnajkrótsządrogąnawybrzeżelibańskie
idooazyDamaszku.
WXXVIw.miastowróciłowdorzeczegórnegoChaburu,gdziezpo-
dorzeczeChaburu
przedniejepokiprzetrwałytylkoTellBrakiHammukar,orazdopółnoc-
ipółnocnaSyria
nejSyrii.Głębokośćprzyjmowaniacywilizacjisumeryjskiejzależałatunie
tyleododległościodaluwium,coodprzynależnościetnicznej.Miasta
semickienadChaburem(TellChuera,TellBejdar)iwSyrii(Ebla)przejęły
zDolnejMezopotamiicałąwyższąkulturę,wtympismo,przyzachowa-
niuwłasnychstrukturpolitycznychispołecznych(dominacjaekonomicz-
nakrólaijegorodziny,istnieniearystokracjirodowej).Miastahuryckie
(TellMozan,TellLejlan)wykształciłykulturęmaterialnąopartąnamezo-
potamskiej,aleodrębną,pismozaśprzejęłyzwyraźnymopóźnieniem,
wXXIIIw.
PodobnyscenariuszwyłaniasięwAsyrii,ztym,żeekspansjacywi-
lizacjiwgóręTygrysupostępowałazpewnymopóźnieniemwstosunku
Assur
doEufratu.PierwsząjejforpocztąbyłAssur,założonypodkoniecfazy
EDIIIwmiejscuniecoprzypominającymlokalizacjęMari.DolinaTygrysu
rozszerzasiętuumożliwiającirygację,costworzyłorolniczezapleczedla
sporegomiastakontrolującegokomunikacjęwzdłużrzeki,ajednocześnie
będącegopoczątkiemważnegoszlakuznadTygrysunazachódmiędzy
półpustynnąDżazirąapodnóżamipierwszegołańcuchawzgórz(Dżebel
88