Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
66
IGRZYSKAIKULTURACIELESNASTAROŻYTNEJEUROPY
AbyjednakobywatelSpartymógłpodjąćwalkęiszlachetniezginąć,musiałsię
odpowiedniodotegoprzygotować.
ĆwiczeniafizycznemłodychSpartansprzyjałyosiąganiudobrychrezultatówpodczas
igrzysk,choćspołecznośćtawydajesięnieszczególnietymzainteresowana.Wkażdym
razienieznajdujemywSparcieznamionkultuzwycięzcywigrzyskach,jaktosiędziało
wwieluinnychmiastach-państwachGrecji.PierwszySpartanin,Akanthos,odniósłzwy-
cięstwowbiegudługodystansowym(dolichos)dopieropodczas15olimpiady(720p.n.e.).
Tyrtajoswswympoemaciepatriotycznymwyraźnienieceninajsprawniejszegonawetatlety,
jeślitenniepotrafiwykorzystaćswychumiejętnościwprawdziwymboju:
Ztakimczłowiekiemniebędęsięliczył,nionimwspominał,
Którysłyniezszybkościnóg,lubzbiegłościwzapasach,
ChoćbyonsiłąiwzrostemCyklopomnawetbyłrówny,
AlboszybszybyłwbieguniźlitrackiBoreasz[...]
Choćbyteżwszelkąsławąsięcieszył–próczsławywojennej,
Dzielnymsięwszakżeniestanie
23
.
Wydajesięjednakdziwne,żeSpartanie,wychowywaniwwojskowymdrylu,nigdy
niewydalispośródsiebiezwycięzcywolimpijskimbieguwzbrojachhoplitów.Spartanin
podporządkowywałswojeindywidualneżyciespołeczeństwu,wjakimżył.Wcześniejby-
wałowGrecjiinaczej,gdyżnp.bohaterowieeposówHomerawalczągłówniedlaosobistej
chwały.Mimojednakoczywistejmilitaryzacjikraju,dbanowSparcieorównośćwszyst-
kichobywateli,aspartańskieokreślenieczłonkówtejspołecznościbrzmiałohomoioi,co
wdosłownymtłumaczeniuznaczytylecorównisobie.
SpartapoczątkowoprzewodziłaGrecjiwrozwojucywilizacyjnym.WedługPlutarcha,
podstawyustrojoweSpartymiałstworzyćlegendarnyLikurg,znanyrównieżzeswego
udziałuwzawarciupokojubożego(ekecheiria),spisanegonadysku.Toonmiałstworzyć
systemorganizacjipaństwaspisanywdokumencie,którytradycyjnienosinazwęWielka
Rhetra(dosł.to,cojestpowiedziane).Mówion,że„ludmamiećdecydującygłosiwładzę”.
Jednaktennielicznynaródzczasempodporządkowałsobieowieleliczniejszychhelotów,
niewolników,którychutrzymywanowposłuszeństwieokrutnymiśrodkamiwojskowymi,
adlaktórychróżnorakiekorzyściwynikającezdemokracjispartańskiejbyłyniedostępne.
WolniSpartaniebylinatomiastwychowywaniwpaństwie,wktórym–jakpiszeArysto-
teles–„prawodawcapoświęcił,jaksięzdaje,wieleuwagiwychowaniuiwykształceniu
młodzieży”.Idodaje:„wwiększościjednakpaństwrzecztajestwzupełnymzaniedbaniu
ikażdyżyjejakchce,nibyCyklop,irozkazujejakpanswejkobiecieidzieciom”
24
.
TowSparcie,zwanejwGrecjiLacedemonem,wytworzyłsięnajszybciejgreckisystem
wychowaniamłodzieży,określanyjakoagoge,którywpołączeniuzpojęciemdzieciństwa
paideia,dawkrótceistniejącedodziśpojęciepaidagogos–pedagoga,atakżeipedagogiki.
Spartańskaagogerozpoczynałasięodkontrolinoworodkaprzedspecjalnąkomisją
starców.Jeślikomisjataorzekła,żedzieckojestniesprawne,topozbawianojeżycia,
bywprzyszłościnieosłabiałospołeczeństwaswąchorobliwościąiewentualnąpotrzebą
23Ibid.,s.291.
24Arystoteles,Etykanikomachejska,tłumD.Gromska,Warszawa1982,t.10,1180a.
