Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kilkasłówzamiastwstępu
aprzeztotrudnadoweryfikacji.WPolscePiastówipierwszych
Jagiellonów,takjakwczasachnowożytnych,funkcjonująprzecież
gospodarze,urzędnicy,dyplomaci,posłowieidworzanie,których
jednakwówczesnejhierarchiiwartościzredukowanowyłączniedo
jednegowymiaru,mieszczącegosięwramachwzorcarycerskiego.
Zapewnewpierwszymrzędzieprzesądziłaotymrzeczywistość
wiekówśrednich,doświadczanapermanentnymstanemwojny.
Tenstanzkoleiprzełożyłsięnauniwersalnąatrakcyjnośćkultury
rycerskiej,atakżenagloryfikacjętych,którzyjąuosabiali.Boha-
terowiewojennimusieliwziąćgóręnadpozostałymi,botoodnich
jakoobrońcówwgłównejmierzezależałaówczesnajakośćżycia.
Dotegodoszłyskromnerozmiarydorobkupiśmienniczegoepoki,
zwłaszczajeślizestawisięgozczasamipowynalezieniudruku.
Byłaonazorientowanaprzedewszystkimprokościelnieiprory-
cersko.Rzadkowspominałaoinnychprofesjach,ajeszczerza-
dziejoichwymiarzejakościowymietycznym.Każdazwymienio-
nychprzesłanekwskazujenaprzyczynęnikłejobecnościwzorców
innychniżteocharakterzerycerskim,żadnajednaknieprzynosi
wystarczającegoargumentuświadczącegoprzeciwichistnieniu.
Zakładającwięc,żeprzynajmniejwjakimśstopniutewzorce
byływcześniejobecne,trzebaznaleźćuzasadnieniedlaichspekta-
kularnegoawansuwokresienowożytnym.Niemaprzytymwąt-
pliwości,żejednymzbodźców,niezbędnychnietyledopowstania,
iledowyartykułowaniawzorców,byłarenesansowaibarokowa
erupcjaliteracka,którawpostępiegeometrycznymskutkowała
wydawnicząirękopiśmiennąlawiną,wyrażanąnajczęściejwrodzi-
mymjęzyku,nietylkoprzezintelektualneelitykościelne,lecztakże
wdużejmierzeprzezśrednią,świeckąszlachtę2.Natesprzyjające
2A.Wyczański,ŚredniaszlachtaijejrolawkulturzepolskiejXVIwieku,w:Jan
Kochanowski1584–1984.Epoka–twórczość–recepcja,red.J.Pelc,P
.Buchwald-
-Pelcowa,B.Otwinowska,t.I,Lublin1989,s.130–132.
13
