Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
Horrorwliteraturzewspółczesnejifilmie
chwilowaiograniczonatylkodopewnychmiejsc.Tworymająceobywatelstwowfantastyce
grozysprawiająwrażeniewyłączonychzesferyzinstytucjonalizowanychformkontaktu
ztranscendencją,jakte,którepozostająpodopiekąreligiiiteologii.Ichpojawieniesię
idziałaniejestzwyklerebeliąprzeciwobydwuporządkomświata,takżetranscendentnemu,
iwżadnymznichniemożeznaleźćdefinitywnegoiakceptowalnegoprzezodbiorcę
wyjaśnienia,gdyżrestytuowałobyonojakiś[...]ładpoznawczyilikwidowałobypoczucie
zagrożeniawjegonajgłębszejistocie,stanowiącezałożeniegryprowadzonejtuzodbiorcą.93
Definicjataopierasięnaprzesłance,żeodbiorcahorroruwyrażazgodęna
istnienieelementówirracjonalnychwświecieprzedstawionymdziełalite-
rackiegoczyfilmowego,któretopierwiastkibezbłędnieidentyfikujejako
pozaempiryczne,świadomregułHgry”,jakąprowadziznimautorzapośred-
nictwemprzekazu.
WteoriiR.Handkego,atakżepoglądachS.LemaiM.Wydmucha,
wyartykułowanazostaławyjątkowarolaodbiorcyfikcjifantastycznej,który
opierapercepcjęnaswoistegorodzajukontrakcieztwórcądzieła.Upodstaw
tegorodzajuporozumieniależywypracowanaprzezSamuelaTayloraCole-
ridge’amyśloHdobrowolnymzawieszeniuniewiary”wprawdziwośćprzed-
stawianychzdarzeń,któreobowiązujewyłącznienaczastrwanialektury/projek-
cjihorroru.
94DoideitejprzekonujeszwedzkabadaczkahorroruYvonneLeffler.
AutorkarozprawyHorrorasPleasure:TheAestheticsofHorrorFictionodno-
towuje:
Podstawędoznaniasatysfakcjiwobecfikcjonalnegoprzerażeniaoraztym,coodróżniaje
odgrozywprawdziwymżyciu,stanowiprzedewszystkimzałożenieodbiorcy,iżjestono
fikcyjnejnatury.Pomimoże,jakoodbiorcy,jesteśmyprzygotowaninanastraszenienasprzez
jakąśfikcjonalnąreprezentację,niewątpimy,żepanujemynadsytuacją.Możemyprzelotnie
percypowaćwstrząsająceczyprzerażającezdarzenia,doświadczającich,alejednocześnie
wiemy,żepozostajemyfizyczniebezpieczni,pozafikcjonalnąrzeczywistością.Jakkolwieknie
zaangażowalibyśmysięwfikcjonalnezdarzenia,jesteśmyodpoczątkupewni,żedoświad-
czenietomawyznaczonylimitczasuijasnookreślonezakończenie,poktórympowrócimydo
własnejrealnejcodzienności,wzbogaceniprzezpozytywnedoświadczeniaemocjonalne.95
TakapostawabliskajestponiekądpoglądomNoëlaCarrolla,któryswoją
iluzjonistycznąteorięfikcjiopieranazałożeniu,żechoćniejestprawdą,iż
normalnyodbiorcaniewierzywistnieniebytówfikcjonalnych,gdyżwyklu-
czałobytojegozdolnośćemocjonalnegoreagowanianafikcyjnepostaciiwyda-
rzenia,iluzjiteatralnejlubfilmowejulegawprzeświadczeniu,żestoiprzednim
realnypotwór.Tymsamymczytelnik/widzprzyznajesięHchoćbytylkonaczas
93R.Handke,Fantastykawobectranscendencji,[w:]Fantastyka,fantastyczność,fantazmaty...,
op.cit.,s.19.
94K.L.Walton,Uznaniefikcji–zawieszenieniewiaryczyudawaniewiary,przeł.P
.Mróz,[w:]
Estetykawświecie.Wybórtekstów,podred.M.Gołaszewskiej,t.2,Kraków1986.Por.U.Eco,Sześć
przechadzekpolesiefikcji,przeł.J.Jarniewicz,Kraków1995,s.84.
95Y.Leffler,Współczesnyhorrorjakograsatysfakcji,przeł.L.Karczewski,[w:]Wokółgotycyzmów:
wyobraŹnia–groza–okrucieństwo,podred.G.Gazdy,A,Izdebskiej,J.Płuciennika,Kraków2002,
s.43.Por.eadem,HorrorasPleasure:TheAestheticsofHorrorFiction,Stockholm2000.
