Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Wzorzecuczonego-erudytyopierałsięnankultywowaniuiswoistymprzetwa-
rzaniutradycji”3.WXVIwiekunafalirozwojunowożytnejhistoriografiirozwi-
nęłysiędwatypyerudycyjności-retorycznyihistoryczno-filologiczny.Wpierw-
szymmodelukładziononacisknaznajomośćhistorii,geografii,mitologiiczy
teoriiwymowy,wdrugimzaśnaznajomośćźródełhistorycznychiumiejętność
przeprowadzeniaichkrytyki.Kanonwiedzyerudycyjnejzobowiązywałdziejopi-
sadodobrejorientacjiwnhistoriiantycznejinowożytnej;historiiświętej,świec-
kiejikościelnej,historiiwłasnegokrajuikrajówobcych”4.
Granicemiędzywypowiedziamihistorycznymiapublicystycznymiczyteolo-
gicznymiwpraktycepisarskiejorazświadomościteoretycznejulegałyzatarciu,
stądteżhistorycyhistoriografii,badającyspuściznęintelektualnączasówpanowa-
niaWettinówwPolsce,mówiąonteologicznejhistoriografii”oraznhistoryzującej
publicystyce”5.
Mającnauwadzekonteksthistoryczno-ideologicznyepoki,skonstatowaćtrze-
ba,żeTrwałośćszczęśliwakrólestwwymykasięłatwymkategoryzacjom.Zjednej
stronydajesięopisywaćjakosyntezadziejówpowszechnych,zdrugiejzaśnie
sposóbpominąćwątkówstrictepublicystycznych,takichjakhistoryczneuargu-
mentowanieprzywilejówczykrytykapedagogikiprotestanckiej.Majchrowiczow-
skiedziełołączywsobiedwieideologiczneperspektywy.Wjednejautorwzorem
swoichpoprzednikówpodjąłpróbęhistorycznegoopisu,wdrugiejbezpośrednio
ujawniałswojepoglądyspołeczne,etyczneorazteologiczne.Znacznaczęśćpracy
osiemnastowiecznegodziejopisawykraczapozaramypisarstwahistorycznego,
przekształcającsięwotwartąpolemikępublicystycznąlubwykładteologiczny;
dlategosłusznewydajesięokreślenieTrwałościszczęśliwejkrólestwmianem
traktatu,niezaśtylkohistorycznejsyntezy.Zatakimrozstrzygnięciemprzemawia
fakt,żedziełospełniawszystkiewymogigatunkowestaropolskiegotractatus6,ma
formęwykładu,integrującegowątkipolityczne,społeczne,ekonomiczne,etyczne
iteologiczne,wwieluwypadkachodwołaniadoprzeszłościpodporządkowane
zostajądowodzonejtezie,widocznejesttakżedążeniedokategorycznychica-
łościowychrozstrzygnięćomawianegoproblemu,zaśkompozycjadziełzdradza
3
I.Rapacka,Warsztatuczonychpolskichwlatach1650-1750,[wi]Międzybarokiemaoświece-
niem.Nowespojrzenienaczasysaskie,red.K.Stasiewicz,S.Achremczyk,Olsztyn1996,s.234.
4
J.Kozłowski,Erudycjajakotyppoznania.Latarozkwitu(XVII-pierwszapołowaXVIIIwieku)
ilataupadku(drugapołowaXVIIIwieku).Stanbadańiperspektywynaprzyszłości,nKwartalnik
HistoriiNaukiiTechniki”1991,z.2,s.4.
5
D.Dolański,Zachódwpolskiejmyślihistorycznejczasówsaskich:nurtsarmacko-teologiczny,
ZielonaGóra2002,s.5.
6
Zob.H.Dziechcińska,Traktat,[wi]Słownikliteraturystaropolskiej,red.T.Michałowska,Wro-
cław1990,s.872-873.
10
