Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Instrumentypolitykizagranicznej
19
Analizainstrumentówpolitykizagranicznejjestutrudnionaprzezbrakjednej,uni-
wersalnejtypologii.Istnieniewielutypologiiipodziałówinstrumentówpolitykizagra-
nicznejpowoduje,iżichomówienieprzezposzczególnychbadaczyniejednokrotnie
znaczniesięodsiebieróżni.Obszernątypologięinstrumentówpolitykizagranicznej
przedstawiaJustynaZając,posługującsięjednakterminemśrodkipolitykizagranicz-
nej.Wyróżniawięcpięćśrodkówpolitykizagranicznejpaństwa:1)środkipolityczne,
obejmującenegocjacje,dobreusługiimediację,komisjebadań,koncyliację;2)środki
ekonomicznewpostacisankcjigospodarczychbądźpomocygospodarczej;3)środki
wojskowe,naktóreskładająsięzbrojeniaiwojna,zagranicznaobecnośćwojskowaoraz
pomocmilitarna;4)środkikulturowo-ideologiczne,czylikultura,dyplomacjakulturowa
orazideologia;5)inneśrodki,takiejakwywiadczyudziałpaństwawwielostronnych
operacjachpokojowych22.
NaciekawypodziałinstrumentówpolitykizagranicznejzwracauwagęTeresaŁoś-
-Nowak.Przyjmującogólnypodziałnainstrumentypolityczne,handlowo-ekonomiczne
orazwojskowe,zauważaona,iżwkażdejztychkategoriimożnadokonaćpodziałuna
instrumentypozytywneinegatywne23.Instrumentypolityczneobejmują,wedługniej,
wielezachowań.Przykładempozytywnegoinstrumentujest,naprzykład,przyjęcieRo-
sjiwpoczetpaństwczłonkowskichRadyEuropy,mimoniespełnianiaprzezniąwszyst-
kichkryteriówczłonkostwadotyczącychprzestrzeganiaprawczłowieka.Odpowiednio,
jakoprzykładinstrumentunegatywnegoocharakterzepolitycznym,możnawymienić
wykluczenielubzawieszeniewprawachczłonka.Pozytywneinstrumentyekonomiczne
tonaprzykładredukcjataryfcelnychczygwarancjedlaprywatnegokapitałuinwestu-
jącegowdanymkraju.Negatywnetooczywiście,naprzykład,sankcjegospodarcze.
Wreszcieinstrumentywojskowe.JakoformyocharakterzepozytywnymprofesorŁoś-
-Nowakwymieniatutajwielkośćsiłzbrojnych,stanuzbrojenia,wykształceniedowód-
ców,atakżepoziomtechnologiczny.Wszelkieinneformyposługiwaniasięinstrumen-
tamiwojskowymisąwspółcześniezakazane,zwyjątkieminterwencjiprowadzonych
zgodniezprzyjętymizasadamiprawamiędzynarodowego24.
Jednąznajbardziejpopularnychtypologiiinstrumentówpolitykizagranicznejprzed-
stawiłKaleviHolsti.Dokonałonpodziałuinstrumentówna:rokowaniadyplomatyczne
(diplomaticbargaining),instrumentyekonomiczne,propagandęorazsiłęmilitarną25.
Dwiepierwszekategoriesąrozumianetradycyjnie.Rokowaniadyplomatyczneto,we-
długHolstiego,nicinnego,jakdyplomacja,czyliteninstrument,którypozwalarządom
poszczególnychpaństwwzajemniesięporozumiewaćikomunikować.Jakoinstrumenty
ekonomicznewymienia,międzyinnymi,taryfycelne,bojkot,kwoty,embargo,kredyty,
atakżepożyczki.Zwracaonuwagęnapropagandęjakoinstrumentpolitykizagranicz-
nej.Jakkolwiekzdajesobiesprawęztrudnościstworzeniauniwersalnejdefinicjipro-
pagandy,tojednakdostrzegapewneelementywspólnewposzczególnychdefinicjach.
ZatakieHolstiuważa:1)istnieniepodmiotukomunikującego,posiadającegointencję
22
JustynaZając,Środkiimetodypolitykizagranicznejpaństwa[w:]Wstępdoteoriipolitykizagranicz-
nejpaństwa,red.RyszardZięba,WydawnictwoAdamMarszałek,Toruń2004,s.83–97.
23
24
TeresaŁoś-Nowak,op.cit.,s.278.
Ibidem,s.279–280.
25
KaleviJ.Holsti,InternationalPolitics.AFrameworkforAnalysis,UniversityofBritishColombia,
Prentice-Hall,Inc.,Englewood,Cliffs,N.J.,1977,s.164–272.
