Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzene
29
przedewszystkimzniezdolnościdoobiektywnejocenysytuacjiorazniemożności
twórczegodziałania.
Możnawyróżnićkilkasymptomówznamionującychkoniecinteligencji.Należydo
nichtransformacjaetosu,pierwotnieopartegonaustawicznymszamokształceniu
imającegościsłyzwiązekzetymologicznymznaczeniemsłowa„inteligencja”–rozu-
mienie.Wklasycznymmodeluinteligentaświadomośćmisjiwiążesięzimperatywem
dozgłębianiaproblemów,drążeniaidociekaniaistotyzjawiskbezzadowalaniasięła-
twymwytłumaczeniem.Inteligencjakończysiętam,gdziesłabnielubznikatroska
owykształcenie:„0накончаетсятам,гденеттогоминимумаобразования,безк-
торогонельзябытьхотябыничтожнымучастникомвумственнойжизни
страны”
103.
Przezcaływiekdziewiętnastyinteligencjaistniaławwyraźnejopozycjiwobecapa-
ratubiurokratycznego,spełniałazadania,którychoficjalnestrukturyzewzględuna
swąspecyfikęspełniaćniemogły.Koniecinteligencjinastępuje,gdyistotaaparatu
administracyjnego,pozostającniezmienioną,jestobsadzanaprzezprzedstawicielisa-
mejinteligencji.BiurokracjacarskiejRosjimiałazazadaniekontrolowaćwszelkie
aspektyżyciaspołeczno-politycznego.Wpaństwiekomunistycznymzadaniaoficjal-
negoaparatuwładzynietylkosięniezmieniły,lecztakżezostaławzmocnionajego
skutecznośćdziękirozwiniętymtechnikommanipulacji
104idążeniudototalnejkontroli
nadczłowiekiem
105.Uzależnienieinteligencjiodoficjalnejideologiimożnapowiązać
zutratąprzezniąrolimediacyjnejnaliniiwładza–lud.Dojściebolszewikówdowła-
dzyznamionowałokresdążeńinteligencjidostworzeniapaństwaopartegonasystemie
prawnymorazniepowodzeniewysiłkówzmierzającychdoukształtowaniaspołeczeń-
stwaobywatelskiego.
Okońcuinteligencjiwjejklasycznejpostacimożemymówićrównieżwówczas,
gdyznajdujeonaswojemiejscewstrukturzespołecznejzacenęrezygnacjizwartości
uniwersalnych.Dochodziwówczasdo„zdradyklerków”
106,duchowykryzysniezo-
stajeprzezwyciężony,leczstajesięnormą.
Możnarównież,zdużymprawdopodobieństwemudzieleniapozytywnejodpowie-
dzi,sformułowaćtezę,żeinteligencjastraciłaswąprzewodniąrolę,gdyżwypełniła
postawioneprzedsobązadanie,amianowicie:dokonałasamoidentyfikacjiiproblem
tożsamościkulturowejzostałrozwiązany
107.
103Д.Н.Овсянико-Куликовский,Психологиярусскойинтеллигенции...,s.384.
104P.Wierzbicki,Strukturakłamstwa,ANEKS,Londyn1987;J.Smaga,Narodzinyiupadekimperium
ZSRR1917–1991,Kraków1996,s.125.
105Tischnerokreśliłkomunizmjako„władzęgłodnąludzi”.Por.ks.J.Tischner,Nieszczęsnydarwol-
ności,Kraków1992,s.46.
106Porazpierwszyterminu„zdradaklerków”użyłJulienBendawroku1927.Aktzdradyzostałzdefinio-
wanyjakorezygnacjazpoświęcaniasięwimięuniwersalnychideałówprawdyisprawiedliwościorazpowolne
przechodzenienapozycjesojusznikówwładzyiaprobatajejcelówisposobówdziałania.Por.J.Mikułowski-
Pomorski,Inteligencjawobecnowychczasów[w:]Inteligencja.Tradycjainoweczasy...,s.249.
107Twórczo,tzn.zgodniezkursemwytyczonymprzezpierwszepokolenieinteligencji,lubnietwórczo
–jakopowrótdotradycyjnejiskostniałejstruktury.Wdrugimprzypadkumożemyzakładać,żeinteligencja
wklasycznymkształciebędziesięodradzać,byponowniepodjąćpróbętakiegoprzetransformowania
społeczeństwa,abyumożliwićmurozwój.Przykłady:pokolenielatsześćdziesiątychdwudziestegowieku
(шестидесятников).
