Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZĘŚĆI
FUNKCJEWOLI
WPROWADZENIE,CZYLICZYMJESTWOLA?
HannaBuczyńska-Garewicz(1996)wprzedmowiedopolskiegowyda-
niaksiążkiHannahArendt„Wola”pisze,maonacharakternietylehi-
storyczny,ileparexcellencefilozoficzny,autorkaanalizujebowiemnaj-
ważniejszekoncepcjewoliwposzukiwaniuodpowiedzinapytanie:czym
onajest?Topytaniejest,zdaniemArendt(1996),tymbardziejintrygują-
ce,żeistnieniewolibyłowielokrotniekwestionowaneprzezwybitnychfi-
lozofówobardzoróżnychorientacjach.Współcześnieczynitonp.Gilbert
Ryle(1970).„Wola”jestdlaniegopojęciem,któremuwrzeczywistości
nicnieodpowiada,aktórestwarzajedyniebezużytecznezagadki.Naj-
większąznichjestoczywiściezwiązekwolizwolnością.Filozofowie
chrześcijańscyzastanawialisięjakmożnapogodzićwolnośćwoli
zwszechmocąiłaskąBożą,anowożytnizdeterminizmemczykoniecz-
nościąprawhistorii.
Niemożnośćpogodzeniawolnościwolizdeterminizmembyłateżpo-
wodemwyrugowaniawIIpołowieXXwiekukategorii„wola”zesłowni-
kapsychologiinaukowej.Oilejednakskuteczniepozbytosięsamegoter-
minu,otylepsychologianiepotrafiłaopisaćanifunkcjonowaniaumysłu,
anizachowaniaczłowiekabeztreściwtympojęciuzawartych(np.Kozie-
lecki,1992;Tomaszewski,1977).Wprowadziławięcwjegomiejscewiele
innych,takichjak„kontrolapodmiotowa”,„samokontrola”,„samodeter-
minacja”,„sprawstwo”,„podejmowaniedecyzji”,„ustanawianieispełnia-
niezamierzeń”,„działaniecelowe”itp.Wreszcie,ostatnio,„poddałasię”
itermin„wola”wracadosłownikapsychologiiempirycznej(np.Gollwit-
zer,1996;Kozielecki,1996;KuhliBeckmann,1994;Marszał-Wiśniewska,
1999).Todoświadczeniepsychologiiakademickiejjest,moimzdaniem,
mocnymargumentemnarzecztezy,że„wola”niejestpustympojęciem.
SamaArendtprzyjmujenatomiast,żewystarczającymdowodemnaist-
nieniewolijestto,żejestnamonadanawdoświadczeniuwewnętrznym.
Wolajakoodrębnawładzaludzkiegoumysłuniebyłaznanastarożyt-
nejfilozofiigreckiej.ZdaniemHannahArendt(1996)byłotakzdwóch