Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
którająnajpierwwkształtorganicznyułożyłaitymsposobemrozpoczęła
wniejżycie.Atakowawmateriiodmianaczymżebyławzględem
wszystkichjestestworganicznych,jeślinieichstworzeniem?Więc
wszystkieorganicznejestestwamusiałypierwiastkowobyćstworzone.[...]
Ajakakolwiektapierwszaprzyczynabyćmoże,ponieważpostaćwszelka
organicznaodniejnajpierwzależy,zatembezwszelkiegonajejnaturę
względu,siląorganizującąluborganicznąnazywaćjąnaprzyszłośćbędę.
[...]Czymjesttasiłaorganiczna,czylitwórcza,tegoumysłludzkipojąćnie
może:Niemożetożadnymsposobembyćwmocyumysłuludzkiego
wyobrazićsobienależycieipojąć,jakimsposobempierwiastkowasiła,
tatwórczaniekształtnąibezwładnąmaterięwpostaćorganicznąprzelała;
azatembędzietonadgranicepojęcianaszegopoznać,cojestsiła
organicznaijakimsposobemorganizujematerię.
Teo
riaje
stestwor
ga
nicz
nych,t.1,Warszawa1804
JednymztakichnaturalistówbyłKrzysztofKluk,proboszcz
zCiechanowcanaPodlasiu,autorwieluszkolnychipopularnych
podręcznikówszerokopojętejhistoriinaturalnej.Chociażnie
zagłębiałsięwproblematykęistotyipochodzeniażycia,wkilku
miejscachpróbowałpokazać,czymróżniąsiężyweorganizmy
odmartwejmaterii(ramka1.1),wpodręcznikuzoologii
(Zwierzętopismo)zdefiniowałzwierzęjako„machinęprzyrodzoną”:
„AbyśmyoczęściachZwierząt,iichwskładzieorganicznym
użytecznościporządniepomówili,ipamięciuczącychsiępomogli,
wystawiemysobieZwierzę,iakoMachinęwpięciorakimwzględzie,
Popierwsze,iakoMACHINĘPRZYRODZONĄ(Machinanaturalis)
maiącąwsobiesokikrążące.PowtóreiakoŻYIĄCĄ(Vitalis)
copowietrzemoddycha.Potrzecie:iakoŻYWIĄCĄSIĘ(Alimentaris)
copokarmemżywisię.Poczwarte:iakoZWIERZĘCĄ(Animalis)
złożonązróżnychczęściciała,dorozmaitegoużyciaodnatury
przeznaczonych;oraziduchazrozmaitądodziałaniazdolnością.
Popiąte:iakoRODZĄCĄ(Genialis)comasposobnośćwydawania
sobiepłodu”[3].
NastępcąKlukajakoautoraszkolnychpodręcznikówbyłksiądz
StanisławBonifacyJundziłł,któryreprezentowałjużwyższypoziom
akademicki–byłgruntowniewykształconymprzyrodnikiem,
