Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Oświecenie
WepoceOświeceniaprzykładanodużąwagędowysokiegopoziomu
szkółiuniwersytetów,zadbałaotorównieżpolskaKomisja
EdukacjiNarodowej,więcotym,jakówcześninaturaliściradzili
sobiezezdefiniowaniemzjawiskażycia,możemysiędowiedzieć
zpublikacjinaturalistówpracującychwPolsce(ramka1.1).
Ramka1.1.Życieijegopoczątki–wokresieOświecenia
KrzysztofKluk(1739–1796)
Wpatruiącsięwciałaskłádaiącéziémięnaszę,orázciałaokrywaiącéiéy
powierzchnią,osobliwiewchodzącwskładichwewnętrzny;okażesię,
iżdwoiakiégotylkosągatunku,albosązłożoneispoionéznieforemnych
części,bezwidocznychczłonków,ibezwewnętrznegoskładu
organicznego:albotéżtakié,którénámokazuiąpewnyistatecznyskłád
wewnętrzny(organisatio)maiąwidoczneczłonki,czułośćnieiaką,
isposobnośćrodzéniásobiepodobnych.Pierwszézowiąsięciała
nie
orga
niczné(corporainorganisata),itakiemisąwszystkiéciałakopalne,
iakotokamiénié,sól,kruszce,it.d.Drugiezowiąsięciałaorganiczné
(corporaorganisata),iakiémisąrośliny,zwierzęta,owád,it.d.Między
ciałamiorganicznémi,iedénieszczepodziáłuczynićtrzeba:toiest,naciała
któré,próczorganicznéybudowy,rośniénia,mocyrodzéniasobie
podobnych,maiącośieszczedoskonalszégo,toiestczuciéiwolnośćruchu
zwewnętrznéypochodzącąmocy:dlátegotéżzowiasięciałaorganiczné
ży
iącé(corporaorganisataanimata):takowewłásnościposiádaiątylko
zwiérzęta,owádit.d.itémsięodroślinróżnią,(któresięwdrugim
zawiéraiąpodzieleciáłorganicznych,iżluboonémaiąstatecznyskłád
wewnętrzny,luborosnąisobiepodobnémnożą,lubotakżeruszaćsię
iczućnieiakosięzdaią;tosięiednakdzieieniezwewnętrznéy
poruszaiącéyiémocy,aleiedynieprzezdziałaniérzeczyobcychoné
dotykaiących.Dlátegotéżroślinyzowiąsięciałaorganicznébezduszné
(corporaorganisatainanimata).
Bo
ta
nikadlaszkółna
ro
do
wych,Warszawa1785
StanisławBonifacyJundziłł(1761–1874)
WszystkieistotymaterialnewzięłyodMądrościtwórczeywładzę
przyjmowania,lubwywieraniawzajemnienasiebiepewnychdziałań,
wedługniezmiennychdanychsobieprawideł.Wtymwzględziecała
materyalnamassaświatawnayściślejszymiestzsobązwiązku.Niektóre
