Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
językaikultury,abyznaleźćsięwkręgupreferowanejprzezpaństwoizwykle,większość
społeczeństwa,kulturyijęzyka.Częstowszystkietepostawywystępująjednocześnie–
itonawetwobrębietejsamejspołeczności(grupyetnicznej)–np.wgrupachpodda-
nychprocesomasymilacjijęzykowejikulturowejjednistarająsięzachowaćjęzykikul-
turęprzodków,innichcąsięjaknajszybciejupodobnićdowzorca,ajeszczeinnigorliwie
zwalczająjęzykikulturęprzodków.
Konsekwencjąwielościjęzykówsąnietylkoprzemianypolityczne,jakkształtowanie
sięnarodów(grupetnicznych)ipaństw,aleiekonomiczne.Język(araczejjegoznajo-
mość)jesttowarem,którysiękupujeisprzedaje(najprostszeprzykłady–kursyjęzyków
obcych,wymógznajomościtegoczyinnegojęzykanarynkupracy).Itak,jaktowaryczy
usługi,językisąbardziejlubmniejdochodowe(łącznieztakimi,któresąwyłączniebala-
stem).Wtensposóbjęzykstajesięczynnikiemstratyfikacjispołeczno-ekonomicznej,za-
równowskaliposzczególnychspołeczeństw,jakiwskalicałegoświata–conajlepiejwi-
daćnaprzykładzieświatowejrolijęzykaangielskiego.Czynnikekonomicznyoddziałuje
zwrotnienajęzyki–ichrozwójlubzanikanie:wielorakiekorzyściekonomiczne,które
różnejęzykioferują,wpływająnadecyzje,którychjęzykówopłacasięuczyć,aktórych
nie,któreprzekazaćdzieciom,aktórychniewartolubnawetnienależy(bobędąmieć
kłopotywżyciu).Finanse,obokwzględówpolitycznych,wpływajątakżenato,które
szkoły,organizacje,wydawnictwa,redakcjeitd.mająwiększemożliwościprowadzenia
działalności,któremniejsze,aktóre–żadnych.Każdainstytucjazesferyoświaty,infor-
macjiikulturyposługujesięjakimśjęzykiem/językami,sytuacjainstytucjiodbijasięza-
tembezpośrednionakondycjijejjęzyka/języków.
Skutkiwielościjęzykówniepolegająnatym,że,zjednejstrony,ludziemogąsięzro-
zumieć(używającytegosamegojęzyka),azdrugiejstrony,niemogąsięzrozumieć(uży-
wającyróżnychjęzyków).Międzypełnązrozumiałościąapełnąniezrozumiałościąjęzy-
kówistniejecałkowitekontinuumsytuacji(pomijającprzypadek,gdyludzieposługują
sięwewzajemnychkontaktachjęzykamiobcymi).Cowięcej,nawetsytuacjepełnejzro-
zumiałościipełnejniezrozumiałościdająsięróżnicować.Wsytuacjipełnejzrozu-
miałościmogąpojawićsiędrugorzędneelementyjęzykowe(np.akcent),którenie
utrudniajązrozumienia,alepozwalająludziomrozróżniaćsię,coniekiedyrodzidrama-
tyczneskutkiemocjonalneipolityczne(patrzkonfliktserbsko-chorwacko-bośniacki).
Zkoleiwsytuacjipełnejniezrozumiałościowaniezrozumiałośćmożebyćmniejlubbar-
dziejtrwała:wjednychprzypadkachdlajejprzełamaniawystarczyosłuchanieczyoczy-
taniesięwdanymjęzyku,winnychpotrzebnajestregularnanaukajęzyka,któramoże
nastręczaćmniejszelubwiększetrudnościzewzględunamniejszelubwiększepodobień-
stwostrukturalnejęzyków.Nawetjeślipodobieństwojęzykówjestzbytmałe,byumożli-
wićwzajemneporozumiewaniesię,tomożebyćwystarczającoduże,byzauważyćpodo-
bieństwamiędzytymijęzykami,atymsamymdojśćdownioskuopokrewieństwietych
językówiludów,któresięnimiposługują.Napodstawietakiegopokrewieństwapoja-
wiałysięipojawiająruchypolityczneikulturowetypupanslawizm,pangermanizmczy
panromanizm,aostatniopanturkizm.
Konsekwencjąowegokontinuumsytuacjijęzykowychjesttrudnośćzokreśleniem,
cojestsamodzielnymjęzykiem,acodialektemjakiegośjęzyka.Zdrowyrozsądek
odwołującysiędokryteriumzrozumiałości(wedługktóregoużytkownicyróżnychdia-
lektówdanegojęzykamogąsięzrozumieć,użytkownicyróżnychjęzyków–nie)jestwiel-
8
