Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
-sytuującysięwgałęziugryjskiej18podrodzinyugrofińskiejobokjęzykówchan-
tyjskich(ostiackich),obejmującychkazymski,szerkalski,chantyjskipołudniowy
ichantyjskiwschodni(otymSalo2009),orazmansyjskich(wogulskich)-jest
znacznieoddalonyodfińskiego,choćdowiedzionotupewnychwspólności(odpo-
wiedniości)międzyjęzykowych19.Relacjęzbieżnościsystemowychjęzykafińskie-
gozwęgierskimmożnaprzyrównaćdorelacjizachodzącejmiędzypolskimanp.
perskim;wzajemnerozumienienosicielitychżejęzykówniejestmożliwe.
Poniżejprzedstawionopodziałjęzykówgałęziugryjskiej(fiń.ugrilaisetkielet).
Wtejgrupiewyodrębniasię:
1)językwęgierski(madziarski)(węg.magyarnyelv,fiń.unkari,madjaari):
a)dialektzachodni(węg.nyugatinyelvjárás,fiń.unkarinlänsimurteet),
b)dialektzadunajski(węg.dunántúlinyelvjárás,fiń.Tonavanmurteet),
c)dialektpołudniowy(węg.délinyelvjárás,fiń.unkarinetelämurteet),
18
PodkoniecXVwiekuuczenieuropejscydostrzeglizbieżnośćnazwHungariaiJugra(Ugra),
związanązobszaraminawschódodUraluzamieszkałymiprzezugrofińskieplemięJugrów,tj.dzi-
siejszychChantówiMansów.PostawionowówczashipotezęopokrewieństwiemieszkańcówUgry
iHungarii,jednaknieudałosięjejpoświadczyćlingwistycznie.Obserwacjitakiejjakopierwsidoko-
nalizakonnicyzWerony,poczymzostałaonaopisanawdwóchdziełachautorstwaEneaszaSilviu-
szaPiccolominiego(EneaSilviodePiccolomini,1405-1464),włoskiegohumanistyipóźniejszego
papieżaPiusaII,wdzieleCosmographia,ogłoszonymw1458roku,orazwautobiograficznymCom-
mentarii.IdeewłoskiegohumanizmudotarłydoośrodkówkulturowychEuropyŚrodkowej;tutaj
takżeusiłowanodociekaćpokrewieństwatychnarodów.MarekStachowski(2011:249)podkreśla,iż
„Małoznanym,adlanaukipolskiejzaszczytnymigodnymrozpropagowaniafaktemjestto,żewpo-
znaniujęzykówugrofińskichmiałswójudziałjużMaciejMiechowita[podkr.-K.W.]”
,czyliMa-
thiasdeMiechow,MaciejzMiechowa(właśc.MaciejKarpiga,1457-1523),historyk,lekarz,geo-
graf,astrolog,profesorirektorAkademiiKrakowskiej,autorsłynnegoTractatusdeduabusSarmatiis,
AsianaetEuropianaetdecontentisineis(TraktatodwóchSarmacjach,azjatyckiejieuropejskiej,
iotym,cosięwnichznajduje)z1517roku-pierwszejnaZachodzieprzełomowejpracyopisującej
szczegółowogeografięietnografięEuropyWschodniej,tj.ziemiepołożonepomiędzyWisłąaDo-
nemzjednejstronyipomiędzyDonemaMorzemKaspijskimzdrugiej(zob.wydaniewspółczesne:
Miechowita1972).MiechowitawnioskowałobliskościWęgrówiplemionobi-ugryjskich.Podałon,
żezamieszkującyScytięJugrowiemajątakąsamąitaksamoakcentowanąmowęjakWęgrzy.Wcha-
rakterzeargumentównajugryjskiepochodzenieWęgrówprzytaczał(jakopierwszyuczony!)zapo-
życzeniasłowiańskiewystępującewjęzykuwęgierskim:„[...]svunqueeiusdemsermonisetloqvcle
precise,nisiquodaddideruntnostrihungarialiquavocabulaexSclauonicoidiomate,earumrerum
quaeinScithiaetJuhranonreperiuntur”(zob.Zsirai1937:479-zaFazecas2001:1145).Miechowita
wiązałnazwęJugrizróżnymiwariantaminazewnictwasłowiańskiego,stosowanegowodniesieniu
doWęgier,dopatrującsięwjęzykustaroruskimwystępowaniaformyugrejakorekonstrukcji*Hugri,
odczegozkoleiwywiedzionoHungari.WprzekonaniuuczonegokrainaJuhra(Jugra),którejmiesz-
kańcówzwanoJuhri(Jugri),rozciągałasięnadOceanemSarmackim(Bałtykiem),napółnocy„oj-
czyznyScytów”(zob.Stipa1990:32).ZdaniemStachowskiego(2011:249)Miechowita„właściwie
wymyśliłmetodęrekonstrukcjiwbadaniachnadjęzykiem[podkr.-K.W.]”
.
19
Zbieżnościfińsko-węgierskiewytropiłm.in.XVII-wiecznyczeskipedagog,profesorleszczyń-
skiegogimnazjumLaesneumorazGimnazjumElbląskiegoJanAmosKomenský(Komeniusz,
1592-1670);niewspominałonjednakopokrewieństwiejęzykowym(zob.Stipa1990:147-148).
-20-
