Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
KamilaWincewicz
myślibyłpolitycznydialog,wywodzącysięzkręgówkościelnych.Znaczny
wpływnaupowszechnieniesiękazańpolitycznychmiaładziałalnośćzakonu
jezuitów.Wówczesnymkaznodziejstwienierzadkozdarzałysięmyśliprorocze,
cobyłowynikiemróżnorodnychmożliwościinterpretacjiBibliiorazdoszuki-
waniasięprzezkaznodziejówlicznychanalogiipomiędzybiblijnymiIzraelitami
ispołeczeństwempolskimXVIwieku.Tekstydrukowanychkazańopatrywano
wymownymipodtytułami,np.npobudki”,nprzestrogi”,nupomnienia”czy
nwzywanie”.Staranosię,bywydanekazaniamiałyformęzbliżonądomani-
festówurzędowych,comogłopodnieśćichrangę.Kazaniapolityczne,zwłasz-
czauschyłkuXVIwieku,byływydawanewformierozbudowanychtraktatów,
akażdaichczęść(samodzielnerozdziałylubposzczególnekazania)mogłasta-
nowićosobnyutwór.
Kaznodziejom–równieżSkardze–zależałonaduchowejmobilizacjiczy-
telnikainakłonieniugodowalkizreformacją.Niemającmandatuposelskiego
(pozabiskupami,którzystanowiliok.10%posłów),staralisięonipodkreślić
swojeposelstwoduchoweiwtensposóbdodatkowowpływaćnapoglądyów-
czesnegospołeczeństwa.Rozwójkaznodziejstwastaropolskiegopozostajezatem
wścisłymzwiązkuzsytuacjąpolitycznąireligijnąkraju.
PiotrSkarga–jakokaznodziejanadworzeZygmuntaIIIWazy–byłświadom
tego,żeodstępcówodwiarymożnaprzekonaćdopowrotudokatolicyzmudzięki
sileperswazjihomilii,dysputylubpisma:
Zmierzaondoprzekonaniaczytelnikadoswoichpoglądówzawszelkącenę.Dążydo
wyczerpaniasprawybezreszty:dodna.Dążnośćtapociągałazasobąkonieczność
stosowaniamożliwiewszechstronnychśrodkówekspresji(Korolko1971:85).
Łatwozauważyć,żekrągtematów,którepojawiająsięwcałychKazaniach
sejmowych,jestbardzowąski.Sąto:szkodliwośćnowychruchówreligijnychoraz
słabośćRzeczypospolitejspowodowanachorobamiwyszczególnionymiwtytu-
łachkazań,takimijak:nnieżyczliwośćkuojczyźnie”,nniezgodadomowa”czy
nnaruszeniereligiejkatolickiejprzezzarazęheretycką”.Tematytesąprzeanalizo-
wanebardzogłęboko,wielokrotniepowracająpowielonewróżnychwariantach.
Łącząsięzesobą,boprzyczynyichobecnościwtekściesąpodobne–chodzi
ooddalaniesięludziodkatolicyzmu.Podobnedosiebiesąteżproponowane
przezSkargędziałaniamającenaceluniedopuszczeniedoupadkukraju.Kazno-
dziejapostulujepowrótdoKościołarzymskiegoiwalkęzherezją.Podkreśla,że
toinnowiercysąwinnipogorszeniustanuRzeczypospolitej.
