Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Złotoustykaznodziejaczytyrandusz?…
29
ZjachaliściesięwimięPańskienaopatrowanieniebezpiecznościKoronnych,abyście
[…]jakogłowyludu,braciejiczłonkówwaszych,jakostróżowieśpiącychiwodzowie
nieumiejętnych,iświececiemnych,iojcowiedzieciprostych,oichdobrymispokojnym
obmyślali(I,3).
Skargaobrałsobiezacelprzekonanieodbiorcówdogorliwegotrwaniawna-
uceKościołarzymskiego,atych,którzyodniejodstąpili,dopowrotudokatolicy-
zmu.Abyceltenosiągnąć,przedstawiałkatolikówikatolicyzmwjaknajlepszym
świetle,aodstępcówodwiaryinoweruchyreligijne,przeciwnie,opisywałtak,
byzniechęcićdonichswoichczytelników.Bypokazaćipodkreślićkontrastmię-
dzykatolikamiaodstępcamiodwiary,Skargachętnieużywaantonimóworaz
konstrukcjiantytetycznej:
StanowiskobadaczytechnikipisarskiejSkargijestjednoznaczne,werdyktjestjedno-
głośny:antyteza,kontrast,paradoksstanowiądominantęstylistycznąprozyautora
Kazańsejmowych(Korolko1971:136).
WKazaniupiątymjestnaprzykładfragment,wktórymkaznodziejakontra-
stujezgodępanującąwśródkatolikówzniezgodąmiędzyinnowiercami.Gwa-
rancjązgodyjestpapież–toonmarozsądzaćewentualnespory.Innowiercy
natomiastodrzuciliautorytetpapieża:
Gdysięukatolikówbraciapowadzą,wnetżesięzgadzaćmuszą,bojednegosędziego
mają,naktóregorozsądkuprzestają.Niezgodnympogrożą,iżimgrzechównieod-
puszczą,iżjeodużywaniatajemnicBoskichodpędzą.Itakwnetsiędojednościwró-
cićmuszą.Leczuheretyków,wedlenaukiizwyczajuich,takiegodojednościizgody
niemaszsposobiania.Bonigdyzjednąwiarąinaukąnieidą,alezwieląwiarinauk.
NiemająanichcąmiećsędziegoowiaręiPismarozumienie,naktóregobysięrozsą-
dekdali.Mówią:Pismonasistatutniechajsądzi–jakobyswarybezżywegosędziego
skończyćsięmogły(V
,104).
Tendługicytatilustrujeto,jakSkargastarasiękontrastowaćiuwypuklać
przeciwieństwa.Kontrast,którymusiałgłębokoporuszyćszesnastowiecznego
odbiorcętekstu,stałsięuSkargigłównązasadąkompozycyjną.Prawiecałe
czwarteipiątekazaniejestzbudowanetak,byukazaćkontrastmiędzypań-
stwami,wktórychpanujejednośćreligijna,atymi,wktórychdoszłodorozbicia
tejjednościiktóreczekazguba(zob.Korolko1971:146).
