Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Zagadnieniateoretyczno-metodologiczne
Jednostkianalizyikategoryzacji
Jednostkamianalizynazywamyteelementyzawartościprzekazu,któresą
wtrakcieanalizyklasyfikowanewedługkategoriiprzyjętegoklucza.Wybór
jednostkianalizyzostajezazwyczajzdeterminowanyprzezhipotezęoperacyjną,
nierzadkojużprzezzałożeniedefinicyjnełączącejezogólnąhipoteząwyjścio-
wą.Ilustrowałytoomówionewyżejprzykłady.Jeżelianalizowanymiprzekazami
sątekstysłowne,wcharakterzejednostkianalizymożewystąpić:litera(tylko
wtekstachpisanych),morfemlubsemantem,wyraz(też:pojęcielubnazwa
własna),sąd(asercja),zdanie,akapit,postać(osoba,bohater),caławypowiedź.
Jeżelianalizowanymiprzekazamisąobrazy,jakojednostkianalizybywają
używane:symbol,postać(osoba,bohater),caławypowiedź.
Literajakojednostkaanalizymatęwielkązaletę,żewporównaniuzwszyst-
kimiinnymisprawianajmniejkłopotówwdelimitacjiipóźniejwkategoryzacji.
Stosunkowonajłatwiejteżanalizęopartąnaniejcałkowiciezautomatyzować:
zbiórliterwwiększościalfabetówjestniewielki,akażdaliterawyraźniesięróżni
odpozostałych.Pomimotychzaletliteryjakojednostkianalizyużywasiętylko
wyjątkowo.Powódjestoczywisty:literaniemaznaczenia:jejfunkcjapolega
tylkonaodróżnianiusięodinnychliterioznaczaniu(czasemłączniezinnymi
literami)dźwiękumowy,czyligłoski.Ponieważjednakwiadomo,żeczęstość
używaniaposzczególnychliterzależyodstylutekstu,możnazichfrekwencji
wnioskowaćostylu.
Morfemtonajmniejszacząstkawyrazumającaznaczenieleksykalne(wtedy
bywanazywanasemantemem)lubgramatyczne(przedrostki,przyrostkiikoń-
cówkifleksyjne).Jakojednostkaanalizyużywanyjestrzadko,bowyróżnianie
morfemówwwyrazachskładającychsięnatekstwymagaodkodującegodobrego
przygotowaniajęzykoznawczego.Umożliwiajednakgrupowaniewyrazównale-
żącychdotejsamejrodziny,tzn.mającychtensamrdzeń,comożesięokazać
bardziejużyteczneniżgrupowaniecałychwyrazów.Morfemjakojednostkaana-
lizynadawałbysięszczególniedobadańzapomocąkomputera,aleprzeszkadza
temuzjawiskooboczności(np.polskimorfem-bior-występujewobocznych
postaciach-br-,-bier-,-bor-,-bór-).Wskutektegowanalizachkomputerowych
używasięzamiastmorfemuwściślejęzykoznawczymsensieczęściejnwspól-
nego,różnymwyrazom,graficznieidentycznegociąguliter”
.Wczłonkowaniu
wyrazówpostępujesięnierzadkobezceremonialniezichfaktycznąstrukturą
słowotwórczą;spotkałemsięnp.ztraktowaniemciąguliterpolityjakojednostki
wceluuchwyceniawjednąkategorięwyrazówpolitycznyipolityka,choćzgodnie
zregułamimorfologicznyminależałobyraczejjakojednostkitraktowaćcząstki
politlubpolitycz/polityk.
Morfemjakojednostkaanalizyznajdujezastosowaniewbadaniachtrud-
nościjęzykatekstów.Języktekstujesttymtrudniejszy,imwiększyjestiloraz
