Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
JĘZYKAŚWIAT
przynióswjakimgarkuuodsąsiadauognia,alejakniebyłousąsiadaiuniego,no
tojużuognianiezrobiłwdomu,żebystrawegotować,czyzaświecićnawetteszczy-
pe,jakświeciliświeco.(RoKnr74,wieśGorajec)7.
Znajomośćprzeszłościstwarzapewnąpodstawędlaprestiżuwykonawcyiosób,
którychdotyczy.Stądstaraniesięojejatrakcyjneprzedstawienie.
Charakterystycznącechązbiorubiłgorajskichopowiadań(izapewnekażdegoin-
negozbiorutegotypu)jestcelowezacieraniegranicymiędzywierzeniemiwspo-
mnieniem.Wierzeniasąodsuwanewprzeszłość,traktowanejakoelementświata
minionego,sąniejakobranewcudzysłówzapomocąomówionychwcześniejformuł
testymonialnych.Powstajeznamiennytyptekstu,któryjestwspomnieniem
owierzeniu.
Przykład.Tozdawnatosłyszałamodstarszychludzi,żenaprzykładnaDzień
Zadusznytoniebopłaczejisłońcepłacze,żeonopłaczetak,żegdzieśpadadeszcz
czymżawkajakaścycoś,żesmutnydzień,żałobnyjest.(RoKnr15,wieśSmólsko
Duże)8.
Zostatnimstwierdzeniemprzechodzimydoistotnejdlarozumieniawspółczesne-
gostanutradycjiludowejsprawyprzenikaniasięwzorcówgatunkowychwkonkret-
nychtekstach.Zjednejstronyobserwujemytransformacjemitówwbajki,bajek
wanegdoty,balladwpieśniliryczne,modlitwwzaklęciamagiczneitp.,zdrugiej
zaśprocesyinkorporowaniajednychgatunkówprzezinne.Przezinkorporowanie
rozumiemwłączeniedotekstuokreślonegogatunkowojakiegośinnegotekstu,zjego
własnącharakterystykągatunkową.Wpieśnimożepojawićsięzagadka,wanegdo-
cieprzysłowie,wbajcezaklęciemagiczne.Krótkietekstymajązdolnośćinkorpora-
cjizerową,zdolnośćzaśmaksymalnąmaopowiadanie,któremożewsobiezawrzeć
dosłowniewszystko.Wynikatozfaktu,żerealizujeononajbardziejpodstawową
funkcjęjęzyka,jakąjestfunkcjaprzedstawieniowa,aodniesieniedotejfunkcjijest
zawartewsamejnazwietegogatunku,urobionejodczasownikapowiedzieć,powia-
dać(dosłowniedaćwiedzieć),ispokrewnionejzwyrazamitakimi,jakwiedza,
wiadomość,wiedzieć,powieść.
Czywskazanedotądsposobyjęzykowejdyferencjacjiprzekazówpozwalająstwier-
dzićistnienietakiegouporządkowaniawewnętrznego,któreeliminujesprzeczności
wobrazieświata?Wydajesię,żesposobytedziałajątylkodopewnejgranicy,nie
dająuporządkowaniazupełnego.Cowięcej,możnazaryzykowaćtwierdzenie,że
zupełne(spójne,konsekwentne)uporządkowanienieistnieje.Racjęwydajesię
miećPaulZumthor,kiedypisze,żewwiększościprzypadkówtekstoralnyma
7Podobneteksty:RoKnr4,11a,11bMM,11bKP,11c,12a,41AW,57,74,91.
8Podobezapisy:RoKnr12b,15,23,29,31,35KSz,36,41JŁ,41AD,55,58,60a,60b,61,
63,65,66,77AD,82DB,82JB,82SP,84,85.