Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.PRZYSŁOWIAWANALIZIEKULTUROWO‑LINGWISTYCZNEJ…
Niektórzyparemiolodzysygnalizują,żetzw.przysłowiawłaściwesądwuplanowe,aich
obraznývýznamsazakladánaprincípochparalelizmualeboantitézy(Ďurćo1995:105).
Zwięzłąizarazemkompletnądefinicję,uwzględniającąnajistotniejszecechyprzysło‑
wia,podajeW.Kopaliński:
(…)zdaniezawierającemyślalegoryczno‑dydaktyczno‑moralizującą,wyrażającenaukęogól‑
ną,wskazówkęalboprzestrogę;zwięzłeiwyraziste,zazwyczajskonstruowanenazasadzie
równoległości(podwzględemformalnymlubznaczeniowym)ikontrastu,występującewjed‑
nejlubwielukulturach(wpostacistałej,podlegającejjednaknajróżniejszymodmianom)wtra‑
dycjiludowejiwliteraturze,będącezresztąsamorodzajemnajkrótszegoutworuliterackiego,
ocechachwspólnychzzagadką,bajką,przypowieściąifacecją”(…)(Kopaliński1985:943).
SłownikDoroszewskiegodefiniujeprzysłowiejakonkrótkiezdanie(lubzdania),często
wformiewierszowanej,wyrażającejakąśsentencję,jakąśmyślogólnąpochodzącązeźró‑
dełliterackichlubludowych”(Doroszewski1965:VII,625)ipodajejegoprzestarzałą
postać:przypowieść.
Wspólnecechyprzysłówiwymienionychformacjipodnosząrównieżinnibadacze
(m.in.Kekez1984,1996;Krzyżanowski1969;Kilibarda1982;Škreb1969).
Wnaucechorwackiej,któraposiadajednąznajstarszychwEuropietradycjipare‑
miologicznych,funkcjonowałydwaterminy:pririjećje(wformachwariantywnych:pri‑
rijeć,pririć,pririćjepririjećak),będącykalkąłacińskiegoproverbium,iposlovica-ter‑
minzapożyczonyzjęzykarosyjskiego,któryodXIXwieku(wcześniejpojawiałsię
sporadycznie)wszedłnastałedojęzykaogólnegoiterminologiinaukowej.Wużyciu
sąrównieżterminyproverbium,rzadziejdicteria,sentencijalubgnoma(Kekez1984:
10-12,1991:13-16;Mikić,Suzanić1994:7;Mikić,Škara1992:VII;Škara1997:9).
RadulMarkovićproponujeużywanieobokterminu
posloBica
także:
pou~nica
,
iskusnica
i
sBeznanica
,jakoadekwatnychpodwzględemznaczeniaijasnychpod
względemmotywacji(MarkoBi}1991:13).JakzanotowałVukS.KaradśićweWstępie
dozbioru
NarodnesrpskeposloBice
,zarównowserbskim,jakichorwackimjęzyku
ludowymniefunkcjonowałterminoznaczającyprzysłowie(
unarodunamemnemaime‑
nazaposloBice
),ajegoprzytoczeniepoprzedzaływyrażenia:Štononarodkaže;Štono
babekažu;Štonostarivele;Kakosereklo;Kakonańistarikažu;Veliserić;Dobrose
reklo;Rijećjeoddavnine;Birekalniki;Zatoserećeitp.(Kekez1984:9,1996:14;Škara
1997:10;Panti}1965:597).Równolegledoterminu
posloBica
,wznaczeniukrótkiej
formyliterackiej,Vukużywałteżsynonimicznie:
pripoBijest
,
pri~a
i
prekore~ica
(BanameBi}1974:36).Podobniejakwserbskimichorwackim,wjęzykustaropolskim
przysłowiaotrzymywałymetryczkęwpostacizwrotów:JakonopowiedająalboJako
onastaraprzypowieść(Krzyżanowski1969,I:XIX).
Mimobogatejliteraturyprzedmiotu5niemadotąd,jaksygnalizowanowyżej,usta‑
lonejjednolitejdefinicjiprzysłowia,ate,którespotykamywlicznychopracowaniach,
5
Natematparemiografii,jakiparemiologiiistniejebogatastarszainowszaliteratura,oczymświadczą
obszernespisybibliograficzne,zamieszczonewposzczególnychpozycjach(Čubelić1975;Kekez1973,1984,
24
