Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.PRZYSŁOWIAWANALIZIEKULTUROWO‑LINGWISTYCZNEJ…
wyrazistąpointą.Pierwotnienapiswformiedystychuelegijnego,umieszczanywstaro‑
żytnejGrecjinagrobowcach,pomnikach,przedmiotachkultuitp.(Sławiński1994:62;
Simeon1969:313).DefinicjaDanicyŠkaryjestpodobna(1997:17),natomiastPavao
MikićiVjekoslavSuzanić(1994:9)dodają,żeepigramat,wodróżnieniuodprzysłowia,
niewypowiadamyśli,sąduanirefleksji,którazyskałabystatusogólnonarodowej,nato‑
miastczęstoimplikujeuwagępolitycznąlubedukacyjną.
Gnoma(<gr.gnómé[mniemanie,sąd’)-zwięzłesformułowanie,wierszowanelub
prozaiczne,zawierająceogólnąrefleksjęmoralną,pouczenielubnormępostępowania,
bliskieprzysłowiu(Sławiński1994:81);mudraizreka,poslovica,ćestouoblikustiha
(Simeon1969:432);podobieństwodosentencji,aforyzmuiprzysłowiawidząwgnomie
frazeolodzysłowaccy,wyróżniająctzw.przysłowiegnomiczne(Ďurćo1995:56)oraz
KatarzynaKłosińska(Kłosińska2004:9).
Maksyma(<łac.maximaregula‘największa,najważniejszazasada’)-regułapostę‑
powanialubrefleksjamoralistyczna,wyrażonawsposóbzwięzły,zwyklewjednymzdaniu.
Formawykorzystywanawewszystkichodmianachdyskursupedagogicznego(Sławiński
1994:131).Zgadzającsięztakimsformułowaniem,DanicaŠkaradodaje,żejejautorjestzna‑
nyiwprzeciwieństwiedoprzysłowiamaksymaniejestnacechowanaludowością(1997:17);
natomiastPavaoMikićiVjekoslavSuzanićsytuująjąbliskoaforyzmu,zaznaczającsubiek‑
tywizmzawartejwniejrefleksji,wprzeciwieństwiedoprzysłowia,któreformułujeżyciowe
zasady,akceptowaneprzezwiększość(1994:9).ZdaniemJulianaKrzyżanowskiegomaksymę
odprzysłowiawyróżniaobrazowość-nieobecnawpierwszejformie,np.Bogusłuż,adiabła
niegniewaj,koniecznawdrugiej,np.PanuBoguświeczkę,adiabłuogarek(1994,1:81),
awięcdwustopniowość,copodkreślatakżeKatarzynaKłosińska(Kłosińska2004:9).
Sentencja(<łac.sententia‘myśl,powiedzenie,sąd,opinia’)-ogólnamyślnatury
etycznej,psychologicznejlubfilozoficznej,sformułowanawsposóbzwięzłyidobitny,
niczymdefinicjasposobnadopowtarzania(Sławiński1994:225);DanicaŠkaradoda‑
je:nŹródłoiautorsentencjisązwykleznane,wodróżnieniuodprzysłowia.Znajduje‑
myjeupisarzynurtumoralistycznego,stosowanojeszczególniewczasachantycznych
iśredniowieczu”(Škara1997:17),aPavaoMikićiVjekoslavSuzanićuzupełniają:
nSentencjawypowiadarefleksjęfilozoficznąitymsięróżniodprzysłowia.Pozatym,
jeżelisentencjajestczęstopowtarzanaimimoczęstegoużywaniazostaniezapomniany
jejautor,możestaćsięprzysłowiem”(1994:8).Podobnadognomy,częstojestźród‑
łemnowychprzysłów(Ďurćo1995:110).Językowaformaprzysłówmacechyskładnio‑
wejęzykamówionego,natomiastmaksymyisentencjemająformęwłaściwąjęzykowi
pisanemu;przysłowiaujmujątreśćwsposóbkonkretnyiobrazowy,maksymaisenten‑
cjasązwyklebardziejabstrakcyjne(Kurkowska,Skorupka1966:153).Ścisłyzwiązek
międzyprzysłowiemasentencjącelnieprecyzujeJovanDeretić:nPrzysłowiejestludo‑
wąsentencją,takjaksentencjagłębokouduchowionymprzysłowiem.Obiewyrażają,
adokładniej,waloryzująpraktycznąmądrośćżyciową”(za:JoBanoBi}2006,II:67).
Skrzydlatesłowa(<gr.epeapteroenta)-ncytatyzeznanychutworów,
sentencje,maksymy,aforyzmy,dowcipnepowiedzeniasłynnychosób,slogany,hasła
częstopowtarzaneprzynajrozmaitszychokazjach,którezbiegiemczasustająsięele‑
mentamifrazeologiijęzykaliterackiego,anawetpotocznegoimogąbyćużywanebez
26
