Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
Podstawyteoretyczne
1.1.Koncepcjajęzykowegoobrazuświata
Koncepcjajęzykowegoobrazuświata(JOS)wewspółczesnejlingwistyceroz-
wijasięszczególnieintensywnie1.Pomimojednakszerokiegozainteresowania
(niezwyklesilnegorównieżnagrunciepolskimwostatnimtrzydziestoleciu)ibo-
gatejliteraturyprzedmiotuinteresującemumniezagadnieniuwciążdalekodojed-
noznaczności.Niejednomyślnośćbadaczydotyczywzasadziewszystkich–nazwij-
myto–parametrówopisu:terminu,definicjiiistoty,atakżemetodrekonstrukcji2.
Względnazgodawśródlingwistówdotyczyzaledwiegenezyomawianejkoncep-
cji3,choćituniebraknieporozumień,zwłaszczawkontekścietożsamościczy
1Literaturapoświęconakoncepcjijęzykowegoobrazuświatajestniezwyklebogatairóżno-
rodna–oddziełmonograficznych,syntetyzujących,podsumowujących,rozpatrującychinteresujące
mniezagadnienieholistycznie,poprzezpracezgłębiającejegowybranyaspekt,ażpotekstyanali-
tyczne.
2Sposobyrekonstrukcjijęzykowegoobrazuświatazostanąomówionewrozdzialedrugim.
3NajdawniejszychźródełomawianejkoncepcjiupatrujesięwopisanejwRetoryceArystotele-
sowskiejteoriitoposów(locicommunes)orazwpoglądachniemieckiegoreformatoraMarcinaLutra,
którytwierdził,żenróżnejęzykimająswojespecyficznecechywpojmowaniuświata”.Dogrona
myślicieliuwzględniającychrelacjemiędzyjęzykiemakulturąHansChristmannwłączafilozofów:
JohannaGeorgaHamanna,któryuważał,żenkażdyjęzykwymagapewnegowłaściwegosobiespo-
sobumyślenia”,orazJohannaGottfriedaHerderautrzymującego,żejęzykjestrezerwuaremmyśli
narodu.ZawłaściwegotwórcękoncepcjiJOSuważasięjednakWilhelmavonHumboldta,który
twierdził–najogólniejrzeczujmując–żeodrębnośćjęzykówniesprowadzasięwyłączniedoróż-
nicformalnych,aleobejmujerównieżróżnorodnośćpoznawczą,tj.odmiennościwzakresiesposobu
ogląduświata(Weltansicht).TeorięHumboldtarozwinąłwswejgramatycetreściLeoWeisgerber,
wprowadzająckoncepcjęjęzykowegobytupośredniego(sprachlicheZwischenwelt)–nmiędzyświata”
znajdującegosięmiędzymówiącymarzeczywistościązewnętrznąibędącegopsychicznymodpo-
