Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
CzęśćI.„Swój”i„obcy”–poznawczyaspektproblematyki
pojmowaćniejakosąsiadująceoboksiebieprzeciwstawnesferyprzedzielone
wyraźnągranicą,leczskrajnebieguny,pomiędzyktórymirozciągasięsferain-
nościnasyconaróżnymiodcieniamipozytywności”81.
Otym,żesztywne,czarno-białesposobyujmowaniaopozycjinswój–obcy”nie
sprawdzająsięwwieluokolicznościachiżenależyrozszerzyćpaletębarw,które
obrazowomogłybyoddaćkolorytcałegoschematu,sugerujechociażbysytuacja,
kiedykulturaobcajestkulturądominującą,ekspansywną.Układmożliwychpo-
stawjawisiętujakowypadkowapozytywnegobądźnegatywnegostosunkudo
kulturywłasnejiobcej.Relacjomtymodpowiadająkolejnookreślenia:natywizm,
kontrakulturacja,autonegatywizmiwitalizm82.
Ruchnatywistycznyjestto–wedługpowszechnieakceptowanejdefinicji
RalphaLintona–nkażdeświadomedążenieczłonkówspołeczeństwadoodnowy
lubuwiecznieniawybranychaspektówwłasnejkultury”83.Owakategoriaodno-
sisiędotychnurtówwspołeczeństwachozniszczonejlubwłaśnieulegającej
zniszczeniudawnejkulturze,którewjakikolwieksposóbdążądoodnowyswoich
tradycyjnychwzorówkulturowych.
Bardziejradykalnympodejściemdokulturyobcejjestkontrakulturacja.Mia-
nemtymokreślasięntakieruchy,wktórychludziepodkreślająwartośćrodzimych
wzorówżyciaidążąagresywnie,realnieczywfantazji,dorestauracjitychwzorów
nawetwobliczuoczywistegoiwidocznegobrakusiłydozrzuceniawładzy,która
ichkrępuje”84.Postawękontrakulturacyjnąutożsamićmożnazkoncepcjąnoblę-
żonejtwierdzy”
,czylinieodpartymprzeświadczeniemdanejgrupy,żezewsząd
zagrażajejwróg.Kontrakulturacjaskupiasięnazniwelowaniuróżnicmiędzy
znakamispołecznymiistworzeniutakiegoichsystemu,którybyłbyodpowiedni
dlasyndromunoblężonejtwierdzy”85.
PowyższyopiskontrakulturacjiwpisujesięzaproponowanąprzezLwaGud-
kowaanalizęgenealogiiobrazuwrogawspołeczeństwachtradycyjnych.Lew
Gudkowzauważa,żepojawieniesięsymbolicznychwrogówbyłoformąreakcji
naprocesymodernizacjiwspołeczeństwachtradycyjnych.Autorwyróżniakla-
81
A.Szpociński,Tożsamośćnarodowawperspektywiekulturalistycznej,[w:]Kulturawobec
kręgówtożsamości.KongresKulturyPolskiej.Materiałykonferencjiprzedkongresowej,Poznań,
19-21października2000,red.T
.Kostyrko,T
.Zgółka,Poznań–Wrocław2000,s.10.
82
Wliteraturzeprzedmiotumożemyznaleźćrównieżrozróżnienienazamkniętąnkulturę
tekstu”iotwartąnkulturęreguł”
.Dlankulturytekstu”otoczeniestanowiantykulturę.Onasama
jawisięjakoniezmiennaantologia,zbiórcytatów,formawykładukatechetycznego.Wnkul-
turzereguł”jejotoczeniestanowiniekulturę,któraniejestdefiniowanajakozagrożenie,nie
jestodrzucana,bofunkcjonujeoboknaszejkultury,posiadającwłasnereguły.Zob.J.Liszka,
Mechanizmyrozwojuspołecznegoawielokulturowość,[w:]Edukacja–różnicał,s.55.
83
E.Nowicka,Buntiucieczka.Zderzeniekulturiruchyspołeczne,Warszawa1972,s.19.
84
Ibidem,s.20.
85
R.Bäcker,Kontrakulturacyjneitotalitarnedeterminantytendencjiimperialnych.Casus
Rosji,[w:]CywilizacjaRosjiimperialnej,red.P.Kraszewski,Poznań2002,s.105,Poznańskie
StudiaWschodoznawcze,nr3.
