Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wprowadzenie
natematduńskichstowarzyszeńwXIXw.użyłamdosłownegotłumaczenia
zjęzykaduńskiegookreśleniavækkelser(szw.väckelser,norw.vekkelser)-
ruchyprzebudzenia.Szukającwtymsamymopracowaniubardziejade-
kwatnegookreślenia,zastosowałamtakżeterminruchykaznodziejskie,
wwiększymstopniuuwzględniającyichformęiogromnąrolękaznodzie-
jów.Wnauceanglosaskiejfunkcjonująteżtakiepojęcia,jakewangelika-
nizm(występującyiwpolskimpiśmiennictwie)lubkonwentykle,także
odnoszącysiędosięgającejpietyzmuzHalleformywspólnotizgroma-
dzeńpietystycznych(nazwakonwentykleużywanajestrównieżwkulturze
nordyckiej,zwłaszczawobecnajwcześniejszegozjawiskazprzełomuXVII
iXVIIIstulecia).Wspomniećmożnateżoanglikańskimtzw.Kościele
niskim(LowChurch),azwłaszczaojegosilniezwiązanymzpietyzmem
nurcieewangelikalnym.Ponadtookreśleniateodwołująsięgłówniedowar-
stwyreligijnejikaznodziejskiejruchów.Wobeczasadniczegocelumoich
rozważań,tj.pokazaniaruchówkaznodziejskichjakozjawiskaspołecznego
ikulturowego,zaproponowałamwyrażenieluteranizmludowy,wktórym
zawarłamtakelementywiary,jakikwestiispołecznychikulturowych.
Zcałąpewnościąnatomiastniemożnaużyćwobecwspólnotizgroma-
dzeńterminusekta,nietylkozpowoduwspółczesnegokojarzeniatakiej
grupyzczymśniebezpiecznymidestruktywnym.Równieżdlatego,żeżadna
zewspólnotniespełniakryteriów,jakiewodniesieniudosektsformułował
m.in.MaxWeberwswoichpracachzzakresusocjologiireligii
5
.Naprzy-
kładsektajestgrupązamkniętąiniedostępną-wspólnotaprzebudzeniowa
starasięnatomiastogarnąćjaknajwiększąliczbęosóbiprzekształcićwruch
masowy;sektakorzystaselektywniezideichrześcijaństwa-ruchyprzebu-
dzeniareligijnegosąsilnieumocowanewprotestantyzmie;sektaraczejsię
izolujeinieusiłujewywieraćwpływunapaństwo-wspólnotyprzebudze-
niasąaktywnespołecznie,ekonomicznieipolitycznie.
Dziejezgromadzeńkaznodziejskichwregionienordyckimskłaniają
dopostawieniadwóchpytańbadawczych:pierwszeodnoszącesiędoich
narodzinifunkcjonowaniawróżnychsferachżyciaspołecznegowXVIII
iXIXstuleciuorazdrugie-dotyczącerefleksjinatematwpływulutera-
nizmuludowegonakulturęiprzemianymentalnościwXXw.Wniniej-
szymopracowaniupodejmujęsięodpowiedzinapytaniepierwsze:przed-
stawiamichnarodzinyidziejewXIXw.orazichpozareligijneispołeczne
znaczeniawregionienordyckim.WieleXIX-wiecznychźródełwskazuje,
żestanowiąonenietylkoważnezjawiskowhistoriiprotestantyzmu,ale
przedewszystkimistotnyaspektspołecznychprocesówmodernizacyjnych
5
Zob.M.Zimniak-Hałajko,Rajoswojony.Antropologianowychruchówreligijnych,
Gdańsk2003,s.12-13.
