Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
13
wXIX-wiecznejSkandynawii,kształtowaniasięnowoczesnegospołeczeń-
stwaobywatelskiegoiświadomościnarodowejwarstwchłopskich
6
.Ruchy
przebudzeniareligijnego,będącważnymczynnikiemaktywizacjipublicznej,
stanowiłyistotnyimpulsdlanarodzinróżnegorodzajuruchówspołecz-
nych,jakszkolnictwospołeczne,grundtvigiańskieuniwersytetyludowe,
organizacjetrzeźwościoweiabstynenckie(prohibicyjne).Wszystkieone,
zewzględunaswąmasowość,odgrywałytakżeznaczącerolenascenach
politycznychpaństwnordyckichwstuleciuXIXinapoczątkuXX.Wnie
mniejszymstopniuwpływałynaformowaniesięnowoczesnegonarodu
inowoczesnejświadomościnarodowej.
Zpunktuwidzeniasocjologiireligii,araczejhistorykówreligiiibadaczy
wzakresiehistoriispołecznejzastosowaniemateoriaÉmile’aDurkheima,
podkreślającegoznaczeniereligiidlatworzeniaiutrzymywaniawięzispo-
łecznych.Zgodniezjegokoncepcjąreligiastanowiprzestrzeń,wktórej
społeczeństwoalbomniejszaspołecznośćkreujewyobrażenieosobiesamej,
umacniawięzijąłączące,takżeteocharakterzeemocjonalnym,wyznacza
granicewspólnotyiwtensposóbstajesięodrębnymbytemspołecznym
7
.
Dziewiętnastowieczneruchyprzebudzeniareligijnegoopietystycznej
geneziezHallepojawiłysiępoczątkowojakoformyreligijnejaktywności-
wniektórychokolicznościachostatusienielegalnych-kontestująceialter-
natywnewobecpaństwowychKościołówwluterańskichkrajachnordyc-
kich.Ichgenezasięgapietyzmu,religijnegoruchuwobrębiepaństwowych
KościołówzprzełomuXVIIiXVIIIstulecia,któregocelembyłagłęboka
reformanordyckiegoluteranizmu.Istotnywpływwywarłnanierównież
herrnhutyzmomorawskichkorzeniach(wspólnotyZinzendorfa),zwłaszcza
wodniesieniudoruchówprzebudzeniowychwDaniiiNorwegii.Niektóre
ideeiruchyreligijne,choćewidentniespokrewnionezezjawiskiemruchów
przebudzenia,pozostająpozaichzakresem-jakpotężnyduńskigrund-
tvigianizm,zapoczątkowanyprzezpastoraNicolaiaFrederikaSeverina
Grundtviga(1783-1872).Wtymprzypadkunależywskazaćnabezpośred-
niągenezępietystyczną,wrazzkoncepcjamisamegoGrundtviga.Również
wSzwecjipojawiłsiępodobnyruch,aczkolwiekwtymprzypadkuinspi-
racjapłynęłazestronypaństwowegoKościołaszwedzkiego.
Celemniniejszejksiążkiniemożebyćoczywiścieprzedstawieniewszyst-
kichstowarzyszeń,zgromadzeńlubkongregacjireligijnych,jakiewciągu
6
KwestięrozwojustowarzyszeńspołecznychwDaniiwpierwszejpołowieXIXw.oma-
wiamwpracyPoddanyiobywatel.StowarzyszeniaspołecznewDaniiwdobietransformacji
ustrojowejwXIXwieku,Warszawa2002.
7
L.Woodhead,FiveConceptsofReligion,nInternationalReviewofSociology”21,2011,
nr1,s.125-126.
