Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wprowadzenie
zgromadzeńreligijnychwpierwszejpołowieXIXw.powstawałazinspi-
racjisamegoKościoła,wdrugiejpołowiestulecianatomiast-poliberali-
zacjiprawa-byłytowolneKościołyidentyfikującesięznordyckimlute-
ranizmem,atakżeinspirowaneróżnymiKościołamiprotestanckimi(oraz
związanymiznimiorganizacjamispołecznymiifilantropijnymi)zkrajów
anglosaskich.Zważywszywięcnatematgłównyanalizy(tj.nordyckilutera-
nizmludowy),większośćmiejscapoświęcęruchomnorweskimiduńskim,
którepodwzględemideowymihistorycznymwywodząsięzeuropejskiego
pietyzmuineopietyzmu.Szwedzkieruchykaznodziejskiezostanąopisane
wyłączniewzakresiepozwalającymnaanalizękomparatystyczną.Odrębnym
przypadkiemsąwspólnotyreligijnewFinlandii,nietylezpowoduwłą-
czeniadawnejszwedzkiejprowincji-jakoWielkieKsięstwoFinlandii-
doImperiumRosyjskiegoistrukturalnychzmianKościołafińskiego,ile
zewzględunapowstanieifunkcjonowanienaobszarzecałejLaponii
(awięcipółnocnejFinlandii)laestadianizmu,ważnegoruchuprzebudze-
niawkręguSamów.
Zobszarumojegozainteresowaniawyłączyłamduńskieterytoriazamor-
skie-IslandięiWyspyOwcze.Zjawiskoluteranizmuludowegoipowstawa-
niewspólnotprzebudzeniapojawiłosięnatychterenachbardzopóźnowsto-
sunkudoopisywanychprzezemnieprocesów:dopierowkońcowychlatach
dziewięćdziesiątychXIXw.(wcześniejszewlatachsześćdziesiątychinicjowali
misjonarzeszkoccy).Ztegowzględu,atakżezpowodudominacjinawyspach
zupełnieinnegozjawiska-mistycyzmu-pominęłamgowopisie
9
.
Luteranizmludowy,zwłaszczajakozjawiskoreligijne-ograniczając
siętylkodoprotestanckiejEuropy,anawetregionunordyckiego-ma
ogromnąliteraturę,choćwwiększościjesttotradycyjneujęciezzakresu
historiireligii.Śledzącdokonanianordyckiejhistoriografiipoświęconej
ruchomkaznodziejskim,dostrzecmożnaprzytyminteresującąewolu-
cjęujęć:popoczątkowymzainteresowaniugłówniekwestiamiideowymi
ireligijnymi(odkońcaXIXdolattrzydziestychXXw.),poprzezszeroko
eksploatowanytematspołecznegoiekonomicznegopodłożaruchu(odlat
trzydziestychdokońcaXXw.)dopowrotudotematykiteologicznej-lute-
rańskiej,zgodniezfrapującympytaniembadawczym:czyruchykazno-
dziejskiewogólebyłyluterańskie?
Bardzointeresującyaspektbadańnadnordyckimprzebudzeniem
luterańskimpojawiłsiępodkonieclatsześćdziesiątychXXw.,zwłaszcza
whistoriografiiszwedzkiej.Zaczętowówczasspoglądaćnatozjawiskojako
9Por.Ch.Pons,TeProblemwithIslands.ComparingMysticisminIcelandandFaroe
Islands,nNordicJournalofReligionandSociety”2009,nr22(2),s.145-163;T.Jóansson,Te
BrethrenintheFaeroes.SomeContextsforGrowth,nBrethrenHistoricalReview”6,2010,s.54-73.
